Testy na nietolerancje pokarmowe – testy skórne i z krwi – kiedy wykonać, jak odczytać wyniki?

Alergie pokarmowe u dzieci – jakie są przyczyny?

Alergie pokarmowe to coraz częściej diagnozowane dolegliwości – także wśród najmłodszych. W celu ich zdiagnozowania przeprowadzane są testy na alergie u dzieci – mogą być wykonywane z krwi lub mają charakter testów skórnych. Rozpoznanie opiera się na wynikach testów alergicznych oraz ocenie stanu klinicznego.

Alergie pokarmowe mogą pojawić się już na najwcześniejszym etapie życia dziecka. Narażeniu najmłodszych na ich rozwój sprzyjają następujące czynniki:

• niedojrzałość przewodu pokarmowego oraz układu immunologicznego,
• uwarunkowania genetyczne – dzieci rodziców dotkniętych alergią mają znacznie większe ryzyko zachorowania na alergię,
• czynniki środowiskowe,
• brak karmienia piersią,
• niewłaściwa dieta w początkowym okresie życia – brak stopniowego wprowadzania pokarmów, niedostosowanie się do schematu żywienia niemowląt.

Alergie pokarmowe są ponadto częściej diagnozowane u dzieci z astmą, atopowym zapaleniem skóry czy w przebiegu niektórych infekcji.

Przeczytaj również: Testy alergiczne z krwi – badanie IgE całkowitych i swoistych

Nietolerancja pokarmowa a alergia – czym się różnią?

Alergia pokarmowa to nadmierna reakcja organizmu na spożyty pokarm, u podstaw której leży aktywacja układu immunologicznego. Wyróżnić można dwa typy alergii:

• alergię pokarmową IgE – zależną, gdy bardzo szybko po spożyciu uczulającego pokarmu dochodzi do nasilonej syntezy przeciwciał IgE; alergia może mieć bardzo gwałtowny przebieg, w skrajnych przypadkach prowadząc do śmierci na drodze rozwoju wstrząsu anafilaktycznego;
• alergię pokarmową IgE – niezależną, która objawia się nawet do kilku dni po spożyciu pokarmu; u podstaw takiej alergii typu późnego leży uszkodzenie bariery jelitowej (przez choroby jelit, stres czy niewłaściwą dietę) i przechodzenie alergenów pokarmowych do krwiobiegu.

Najczęstsze alergeny pokarmowe u dzieci to: mleko krowie, jaja, pszenica, soja, miód, ryby, orzechy, truskawki, cytrusy czy skorupiaki.

Nietolerancja pokarmowa to zgoła odmienne zjawisko. Nie bierze w nim udziału układ odpornościowy, a odpowiedź układu pokarmowego wynika z braku odpowiednich enzymów trawiących.

Przyczynami nietolerancji pokarmowych u dzieci mogą być uwarunkowania genetyczne. Na ich rozwój mają także wpływ syntetyczne dodatki do żywności, zbyt wczesne urozmaicenie diety dziecka czy zanieczyszczenia środowiska.

Testy na alergie pokarmowe u dzieci – kiedy wykonać?

Wskazaniem do wykonania testów alergicznych (food detective) w kierunku alergii pokarmowych jest ich podejrzenie. Najczęściej badanie na alergię pokarmową wykonywane jest przy pojawieniu się następujących objawów alergii pokarmowych:

• objawy ze strony układu pokarmowego – swędzenie jamy ustnej, bóle brzucha, biegunki, wymioty,
• zmiany skórne – zaczerwienienie skóry, podrażnienia, wysypka, pokrzywka alergiczna,
• zaczerwienienie i łzawienie oczu,
• astma alergiczna.

Możliwe jest także wystąpienie mało specyficznych objawów ogólnych, takich jak: osłabienie, wolne przybieranie na wadze, zatkany nos, objawy niedoborów pokarmowych.

Najczęściej objawy alergii pokarmowej u dziecka są ściśle związane z jego wiekiem. W pierwszych 6 miesiącach życia dominują objawy ze strony przewodu pokarmowego, a w kolejnych 6 – wyprysk skórny. Dzieci w wieku 2–3 lat najczęściej doświadczają astmy, zaś w wieku 4–8 lat występuje alergiczny nieżyt nosa. W wieku nastoletnim kumulują się te dwa ostatnie objawy.

Punktowe testy skórne na alergię pokarmową u dzieci

Testy skórne na alergie pokarmowe wykonywane są u dzieci, u których występują objawy alergii pokarmowych na skórze. Skórne testy alergiczne wykonywane są u dzieci powyżej 5. roku życia, u których możliwe jest techniczne wykonanie badania. Punktowe testy skórne (testy typu prick) w kierunku alergii pokarmowych wykonywane są z wykorzystaniem alergenów natywnych bądź komercyjnych.

Te pierwsze to po prostu produkty spożywcze w swojej ostatecznej postaci, w jakiej są spożywane. Najczęściej są to warzywa lub owoce. Z kolei antygeny komercyjne to opracowane seryjne, wystandaryzowane alergeny. Te najczęściej stosowane alergeny pokarmowe to: mleko, jaja, ryby, jabłko, marchew, pomidor, truskawka, wieprzowina czy kakao.

Przebieg testów skórnych w obu przypadkach jest bardzo podobny – punktowe testy skórne polegają na wprowadzeniu niewielkiej ilości alergenu pod skórę, na drodze jej nakłucia.

Czy do testów skórnych trzeba się przygotować? Przygotowanie do testów skórnych wymaga odstawienia na 14 dni przed badaniem leków antyhistaminowych doustnych, a także środków przeciwbólowych i glikokortykosteroidów. Ponadto przed testami nie należy aplikować na skórę żadnych maści.

Testy skórne na alergie pokarmowe są refundowane przez NFZ, zaś testy skórne wykonywane prywatnie kosztują około 150–200 zł.

Alergia pokarmowa – badania – testy z krwi

Dokładną i czułą metodą diagnozowania alergii pokarmowych jest oznaczanie poziomu przeciwciał IgE lub IgG we krwi. Takie badania krwi na alergię pokarmową u dzieci można wykonywać już u dzieci około 1. roku życia.

W przypadku podejrzenia alergii IgE – zależnej najpierw oznaczany jest poziom całkowitego IgE, a jeśli wynik IgE jest podwyższony – wykonywane jest badanie IgE specyficznych u dziecka. Przeciwciała mogą być oznaczane w panelach liczących kilkanaście alergenów bądź indywidualnie. W przypadku alergii IgE – niezależnych zbadać można poziom przeciwciał IgG.

Zaletą testów z krwi na alergię pokarmową jest brak konieczności przygotowania do oznaczania IgE specyficznych i brak konieczności odstawiania leków przeciwhistaminowych.

Badania IgE specyficzne są refundowane – wystarczy skierowanie od alergologa. Natomiast w przypadku badania na własną rękę, koszt oznaczenia to około 35 zł za pojedynczy alergen lub około 200 zł za panel. Zaletą testów z krwi jest brak ryzyka wywołania wstrząsu anafilaktycznego, jak jest w przypadku testów skórnych.

Nietolerancja pokarmowa – testy – jak odczytać wynik?

Wynik testów skórnych uzyskiwany jest po około kwadransie. Średnica powstałych zmian rumieniowych porównywalna jest z próbą dodatnią i ujemną na skórze. Próba dodatnia to nakłucie skóry roztworem histaminy – u każdego generuje to powstanie bąbla. Z kolei próba ujemna to nakłucie samym roztworem, w którym rozpuszczane są alergeny – próba ta nie powinna wywołać żadnej reakcji.

Jeśli w miejscu wkłucia danego alergenu pojawi się rumień czy bąbel na skórze, wynik testu skórnego jest dodatni wtedy, gdy średnica zmiany jest większa o co najmniej 3 mm względem próby dodatniej z histaminą.

Jeżeli chodzi o nietolerancje pokarmowe, badania i ich wynik podawany jest najczęściej jako wartość liczbowa, pierwsza cyfra w mm podaje średnicę bąbla, zaś druga – rumienia. Niekiedy dodatkowo stosowana jest skala plusowa (-, +, ++ lub +++).

Interpretacja badania IgE – specyficznych polega na podaniu wysokości klasy poszczególnych przeciwciał:

• klasa 0 – wynik ujemny (nie stwierdzono przeciwciał IgE swoistych dla badanego alergenu);
• klasa 1 – bardzo mała ilość przeciwciał;
• klasa 2 – umiarkowana ilość przeciwciał;
• klasa 3 – wysoki poziom przeciwciał;
• klasa 4, 5 – bardzo duża ilość przeciwciał.

Warto podkreślić, że obecność przeciwciał specyficznych IgE nie jest jednoznaczna ze zdiagnozowaniem alergii, świadczy jedynie o syntezie przeciwciał przeciwko określonemu alergenowi. Ostateczne rozpoznanie alergii opiera się o wyniki badań oraz obraz kliniczny pacjenta i wywiad lekarski.

Dieta eliminacyjna jako test prowokacyjny

Standardem w diagnostyce alergii pokarmowych wciąż pozostają testy prowokacyjne. Polegają one na podaniu określonego pokarmu i obserwowaniu reakcji organizmu.

Niekiedy testy prowokacyjne realizowane są jako dieta eliminacyjna – na okres tygodnia lub dwóch wyklucza się z diety ten produkt, który podejrzewa się o wywołanie alergii, po czym wprowadza się go ponownie do jadłospisu i obserwuje reakcję organizmu.

Rzadziej wykonywany jest test wargowy – badany pokarm podawany jest do jamy ustnej bądź podjęzykowo – po minucie należy go wypluć. Obserwowane jest pojawienie się obrzęku, zaczerwienienia bądź świądu błon śluzowych jamy ustnej.

Bibliografia:

• https://gastroenterologia-praktyczna.pl/a1760/Alergia-czy-nietolerancja-pokarmowa-----roznice-i-podobienstwa.html/
• www.alergosan.pl/index.php/artykuly-o-alergiach/24-diagnostyka-chorob-alergicznych-testy-skorne-punktowe-testy-prick-i-testy-srodskorne-badanie-stezenia-ige-w-surowicy-testy-platkowe-i-alergeny-kontaktowe-test-prowokacji-nosowej-tpn-diety-eliminacyjne-i-prowokacja-pokarmami
• https://alergie.mp.pl/chorobyalergiczne/wartowiedziec/147718,proby-prowokacyjne