Wzrastającą liczbę infekcji górnych dróg oddechowych obserwuje się zwykle jesienią lub zimą. Większość z nich to infekcje na tle wirusowym. Dopiero nieleczone mogą przekształcić się w bakteryjne i mają wtedy dużo cięższy przebieg. Nie zawsze infekcję rozpoczyna gorączka. Zwykle jest to ból głowy, mięśni i ogólne osłabienie połączone z katarem (wydzielina z nosa). Rozwija się wtedy zapalenie gardła, które – w przypadku niepodjęcia leczenia – może być przyczyną rozwoju innych chorób.
Początkowo ból gardła jest niewielki. Dopiero później, gdy rozwija się, występują trudności z połykaniem lub suchy kaszel. Narastające objawy mogą spowodować zapalenie migdałków i rozległy stan zapalny w jamie ustnej, ze względu na obecność bakterii. Rozpoczyna się wtedy silny ból gardła, a powiększone węzły chłonne i obrzęk tym spowodowany nie pozwalają przełykać pokarmów. Infekcji towarzyszy wysoka gorączka, chrypka, niekiedy ból ucha. W jamie ustnej rozwija się angina. Można na nią zachorować nawet w upalne dni.
Nieleczona infekcja obejmuje nie tylko górne drogi oddechowe. Powikłania po stanach zapalnych mogą się umiejscowić także w ich dolnym odcinku. Obejmują wtedy oskrzela i płuca, a proces ich wyleczenia przedłuża się. Towarzyszące temu zapalenie oskrzeli powoduje dyskomfort u pacjenta. W gardle zalega flegma (mokry kaszel) i chory męczy się, ponieważ ma problemy z odkrztuszaniem. Zapalenie oskrzeli, jeśli jest nieleczone, może się przeistoczyć w zapalenie płuc. Narażone są na nie głównie osoby starsze i dzieci.
Zapalenie płuc można leczyć w warunkach domowych. Zaleca się wtedy wypijanie dużej ilości płynów i przyjmowanie antybiotyków, które zaleci lekarz. W stanach ostrych kieruje się chorego do szpitala.
Infekcje dróg oddechowych mogą być chorobami przewlekłymi. Taką chorobą jest astma. Jest ona stale toczącym się stanem zapalnym w drogach oddechowych. Chory ma wtedy świszczący oddech połączony z napadami duszności i kaszlu. Towarzyszy mu też ścisk w klatce piersiowej.
Leki, które możemy przyjmować w schorzeniach dróg oddechowych, to:
- leki na ból gardła – najczęściej są to tabletki do ssania o działaniu miejscowym na bazie ziół takich jak korzeń prawoślazu, podbiał, szałwia albo tymianek. Tymianek ma działanie wykrztuśne, może więc być stosowany także na kaszel. Część leków to pastylki nawilżające na gardło, co przydaje się podczas chrypki. Możemy je kupić bez recepty w aptekach lub sklepach zielarskich w rozmaitych postaciach (tabletki, syrop, wyciąg, zioła sypkie). Małym dzieciom poleca się lizaki na ból gardła o różnych smakach. Mają one właściwości ochraniające i powlekające śluzówkę. Większość z nich jest stworzona na bazie porostu islandzkiego, który ma takie działanie. Jest to dobra alternatywa, jeśli dziecko nie lubi przyjmować leków. Kupimy je w każdej aptece;
- leki do ssania na gardło mogą mieć działanie odkażające. Dzięki tym właściwościom traktuje się je jako leki przeciwzapalne. Preparaty roślinne zwykle zawierają ekstrakt z szałwii, rumianku lub dziewanny, która ma działanie bakteriobójcze. W stanach ostrych stosuje się flurbiprofen o działaniu lekko znieczulającym, chlorchinaldol lub spray do gardła zawierający chlorowodorek benzydaminy;
- leki przeciwkaszlowe – są pomocne w kaszlu mokrym i suchym. Obecnie spotyka się coraz więcej preparatów o działaniu dwukierunkowym. Można je kupić bez recepty w postaci syropów dla dzieci i dla dorosłych. Preparaty działające jednokierunkowo dzieli się na leki wykrztuśne, leki mukolityczne lub leki hamujące odruch kaszlu;
- leki wykrztuśne – zwiększają ilość zalegającej wydzieliny i upłynniają ją, dzięki czemu możliwe jest jej odkrztuszenie. Są to tzw. leki sekretolityczne. Do takich środków należą ambroksol i surfaktant;
- leki mukolityczne – od leków sekretolitycznych różnią się mechanizmem działania. Zmniejszają lepkość śluzu i zalegającej wydzieliny. Można je kupić bez recepty pod postacią tabletek do łykania, tabletek musujących lub syropów. Leki na rozrzedzenie wydzieliny stosuje się nie tylko na kaszel, ale również w przewlekłych chorobach dróg oddechowych (np. astma czy mukowiscydoza). Do najpopularniejszych należą: acetylocysteina, karbocysteina, erdocysteina (lek na receptę), mesna, sulfogwajakol. Niektóre zioła też mają działanie mukolityczne, np. bluszcz lub werbena;
- leki hamujące odruch kaszlu – leki na kaszel suchy, hamujące ten odruch poprzez działanie na ośrodkowy układ nerwowy. Niektóre z nich są pochodną morfiny (np. dekstrometorfan) i użycie ich w nadmiarze może powodować omamy. Syrop na kaszel albo tabletki z tą substancją kupuje się bez recepty, podobnie jak preparaty z kodeiną i butamiratem;
- leki przeciwwirusowe – takie jak inozyna, acyklowir lub denotywir. Pomogą zwalczyć pierwsze objawy infekcji na tle wirusowym. Najpopularniejszy z nich to pranobeks inozyny, który ma postać tabletek lub syropu.
- antybiotyki – antybiotyk podaje się w infekcjach górnych i dolnych dróg oddechowych na tle bakteryjnym. Są to leki o szerokim spektrum działania. W zakażeniach górnych dróg oddechowych najczęściej stosuje się makrolidy (azytromycyna, roksytromycyna lub klarytromycyna), które są skuteczne w leczeniu zapalenia oskrzeli, jak również amoksycylinę, cefotaksym i ceftriakson. Dolne drogi oddechowe leczy się doksycykliną i amoksycyliną, także kwasem klawulanowym – najczęściej zapalenie płuc na tle bakteryjnym.
Zupełnie inne preparaty stosuje się w chorobach przewlekłych, np. w astmie czy POChP (przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc). Są to głównie leki rozszerzające oskrzela, które mają ułatwić oddychanie poprzez zniwelowanie skurczów w układzie oddechowym. Stosuje się je w tabletkach lub aerozolach wziewnych, głównie jako leki na astmę (salbutamol, fenoterol, formoterol, bromek ipratropium). Dzieciom podaje się pastylki do żucia. Leki te są tylko na receptę, podobnie jak sterydy wziewne i doustne. Leki sterydowe podaje się przy ciężkiej postaci chorób przewlekłych (prednizon, prednizolon, metyloprednizolon). Sterydy doustne mają sporo skutków ubocznych, dlatego należy stosować je ściśle według wskazań lekarskich.
183
