USG – czym jest, jak przebiega, rodzaje badań ultrasonograficznych

Co to znaczy USG? Na czym polega to badanie?

USG to skrót od ultrasonografii. Badanie ultrasonograficzne umożliwia uwidocznienie różnych struktur i narządów wewnątrz ciała przy pomocy urządzenia określanego mianem ultrasonografu.

Jak przebiega badanie USG? Specjalną głowicę ultrasonografu, emitującą fale ultradźwiękowe (od 2 do 50 MHz), przykłada się do powierzchni ciała. Fale przenikają przez tkanki, a gdy natrafią na jakąś przeszkodę, odbijają się od niej i wracają do aparatu, który przekształca je na obraz widoczny na ekranie monitora. Co ważne, obraz przetwarzany jest w czasie rzeczywistym i zmienia się wraz ze zmianą położenia sondy. Dzięki temu lekarz wykonujący badanie może ocenić nie tylko budowę danego narządu, ale również jego funkcjonowanie. W celu dokonania dokładniejszych pomiarów można obraz także zatrzymać, a w razie potrzeby wydrukować w formie zdjęć.

Kiedy warto wykonać USG? Wskazania do badania

Ze względu na nieinwazyjność i bezpieczeństwo nawet częstego wykonywania, USG jest uznawane za badanie pierwszego wyboru w diagnostyce wielu chorób i urazów. Umożliwia ono bowiem szybką i precyzyjną diagnostykę wielu jednostek chorobowych, między innymi z zakresu schorzeń:

• jamy brzusznej,
• ginekologiczno-położniczych,
• urologicznych,
• ortopedycznych,
• naczyniowych.

Często uzyskiwane w badaniu USG obrazy całego badanego narządu decydują o pogłębieniu diagnostyki o dodatkowe badania, takie jak rezonans magnetyczny czy tomografia komputerowa. Co więcej, badanie ultrasonograficzne pozwala skutecznie monitorować rozwój choroby i oceniać skuteczność wprowadzonego leczenia.

Jeżeli chodzi o wskazania do wykonania badania, obejmują one praktycznie wszystkie gałęzie medycyny. Wśród najczęściej wymienianych są między innymi:

• bóle brzucha,
• wyczuwalne zgrubienia lub guzki w tkankach miękkich,
• zmiana rytmu wypróżnień,
• częste oddawanie moczu,
• obrzęki stawów,
• ciąża,
• krwiomocz,
• choroby tarczycy,
• żylaki,
• profilaktyka raka piersi.

Co wykazuje badanie USG?

Badanie ultrasonograficzne to jedna z najbardziej uniwersalnych metod diagnostycznych, pozwalająca na ocenę praktycznie każdej części ludzkiego ciała. Z tego względu wyróżniamy takie jego warianty, jak:

• USG jamy brzusznej,
• USG tarczycy,
• USG węzłów chłonnych lub ślinianek,
• USG piersi,
• USG pęcherza,
• USG naczyń krwionośnych, czyli tzw. USG Doppler, pozwalające jednocześnie na ocenę przepływu krwi w naczyniach, zarówno tętniczych jak i żylnych,
• USG tkanek miękkich,
• USG płuc,
• USG serca – tzw. badanie echokardiograficzne,
• USG stawów (zwłaszcza tych największych, jak biodrowy, kolanowy czy łokciowy),
• USG ginekologiczne – wykonywane dopochwowo,
• USG ciążowe – USG brzucha lub USG transwaginalne, wykonywane w celu oceny prawidłowego rozwoju płodu,
• USG transrektalne (przezodbytnicze),
• USG przezciemiączkowe – u noworodków i niemowląt do około 12.-14. miesiąca życia dziecka.

Niektóre z badań USG, takie jak USG jamy brzusznej, USG tarczycy czy USG piersi są wykorzystywane także jako narzędzie pomocnicze w trakcie wykonywania biopsji. Pobranie materiału do badania pod kontrolą USG jest nie tylko bardziej precyzyjne, ale również zmniejsza ryzyko powikłań.

Jakie nieprawidłowości są wykrywane przy pomocy USG? To między innymi:

• obrzęki tkanek miękkich i narządów wewnętrznych, które mogą świadczyć o procesie zapalnym,
• zmiany struktur narządów (ich zwłóknienie lub stłuszczenie),
• zmiana rozmiarów narządów wewnętrznych,
• obecność nieprawidłowej ilości płynu w jamie otrzewnej lub jamie opłucnej,
• zwężenie lub poszerzenie naczyń krwionośnych, w tym tętniaki największych tętnic naszego ciała (np. tętniak aorty brzusznej),
• złogi w pęcherzyku żółciowym i drogach żółciowych,
• złogi w drogach moczowych,
• torbiele (jajników, nerek, wątroby, piersi),
• przepukliny – pępkowa, pachwinowa, udowa,
• zmiany nowotworowe (zarówno o charakterze pierwotnym jak i wtórnym).

Należy pamiętać, że badanie ultrasonograficzne nie zawsze jest wystarczająco precyzyjne, by tylko na jego podstawie zostało postawione rozpoznanie. Dlatego też często stanowi badanie wstępne, a przypuszczenia lekarza potwierdzane są przy pomocy dokładniejszych badań obrazowych, takich jak rezonans magnetyczny czy tomografia komputerowa.

Jak się przygotować do badania USG?

Jedną z głównych zalet badania USG jest fakt, iż nie wymaga ono żadnego specjalnego przygotowania ze strony pacjenta. Najważniejsze wskazówki zebraliśmy poniżej.

1. Zadbaj o wygodne ubranie, tak by lekarz miał łatwy dostęp do badanej okolicy (w zależności od tego, czy wykonujemy USG jamy brzusznej, USG piersi czy np. USG Doppler naczyń kończyn dolnych).

2. Przed badaniem warto zrezygnować z nakładania na skórę kosmetyków pielęgnacyjnych, takich jak np. oliwki czy balsamy. Pomimo iż przed przyłożeniem głowicy lekarz nakłada na badaną powierzchnię specjalny żel, mogłoby to utrudnić mu przesuwanie głowicy po skórze.

3. Zabierz na badanie dokumentację medyczną, w tym przede wszystkim wyniki poprzednich badań USG, jeżeli takie posiadasz. Ułatwi to lekarzowi prawidłową interpretację uzyskanego obrazu.

4. Przed USG jamy brzusznej dodatkowo pamiętaj, by:

• 2-3 dni przed badaniem stosować lekkostrawną dietę i leki usuwające nadmiar gazów z jelit,
• nie jeść minimum 3-4 godziny przed badaniem,
• zrezygnować z napojów gazowanych, ale wypić 2-3 szklanki niegazowanej wody,
• powstrzymać się od oddawania moczu na około 1-2 godziny przed badaniem, dzięki czemu lekarz będzie mógł dokładniej ocenić strukturę pęcherza moczowego.

W przypadku USG przezodbytniczego konieczne jest wykonanie lewatywy lub stosowanie lekkich środków przeczyszczających.

Przeciwwskazania do wykonania badania USG

Z uwagi na fakt, iż badanie ultrasonograficzne jest badaniem nieinwazyjnym i w pełni bezpiecznym, praktycznie nie istnieją przeciwwskazania do jego przeprowadzenia. Można je wykonać u każdego pacjenta bez względu na wiek czy stan zdrowia, pod warunkiem że w miejscu badania nie występują:

• owrzodzenia,
• otwarte rany,
• infekcje wirusowe,
• infekcje bakteryjne.

Jak przebiega badanie USG?

Jak już wspomnieliśmy, badanie USG w większości przypadków nie wymaga specjalnego przygotowania ze strony pacjentów. Przed rozpoczęciem badania lekarz przeanalizuje dokumentację medyczną i poprzednie wyniki badań ultrasonograficznych, przeprowadzi również wywiad lekarski na temat zgłaszanych objawów, przebytych chorób i zabiegów operacyjnych.

W większości przypadków badanie przeprowadzane jest w pozycji leżącej. Należy odsłonić badaną okolicę ciała, na którą lekarz naniesie specjalny żel służący do wyeliminowania pęcherzyków powietrza i ułatwiający przenikanie fal ultradźwiękowych. W trakcie badania lekarz przesuwa głowicą aparatu po skórze, może poprosić także o zmianę pozycji ciała lub np. nabranie powietrza, tak by uzyskać dokładne obrazy całego badanego narządu. Po zakończonym badaniu należy ręcznikami papierowymi usunąć resztki żelu ze skóry i ubrać się. W zależności od rodzaju wykonywanego badania możemy uzyskać jedynie opis wyniku lub opis uzupełniony o wydruki zdjęć.

W zależności od tego, jakie badanie ultrasonograficzne było wykonywane i jakie struktury były oceniane, czas jego trwania może wynosić od kilku do kilkunastu minut (bardzo rzadko dłużej). Po zakończonym badaniu można od razu wrócić do normalnej aktywności.