Zapalenie płuc u dziecka – leczenie w domu i w szpitalu, jakie badania i leki?

Zapalenie płuc u dziecka

Zapalenie płuc u dziecka – takie rozpoznanie zawsze budzi u rodziców grozę. Choroba ta cechuje się bowiem ciężkim, burzliwym przebiegiem i wciąż jest jedną z dominujących przyczyn zgonów wśród dzieci, zwłaszcza w krajach rozwijających się. Grupą najbardziej narażoną na zachorowanie są dzieci do 5 roku życia. Są one szczególnie podatne na zakażenie ze względu na niedojrzałość układu odpornościowego.

Ryzyko pojawienia się infekcji i rozwoju zapalenia płuc u dziecka rośnie:

• w okresach obniżenia odporności,
• w okresach ochłodzenia,
• w okresie rozpoczęcia nauki w przedszkolach i szkołach,
• przy zwiększonym ryzyku narażenia na wirusy i bakterie.

Zobacz też: Niskie ciśnienie krwi – przyczyny, objawy, leczenie

Objawy zapalenia płuc u dziecka

Zapalenie płuc definiowane jest jako choroba przebiegająca z objawami charakterystycznymi dla zajęcia dolnych dróg oddechowych, potwierdzonymi obecnością charakterystycznych zmian w RTG klatki piersiowej (obecność zacienień świadczących o obecności nacieku zapalnego). Do najbardziej charakterystycznych objawów zapalenia płuc u dziecka należą:

• gorączka,
• zwiększenie częstości oddechów na minutę,
• utrudnienie oddychania, duszność przejawiającą się wciąganiem międzyżebrzy, drżeniem skrzydełek nosa itp.,
• kaszel – początkowo suchy, a następnie produktywny, z odkrztuszaniem wydzieliny,
• przyspieszenie tętna,
• osłabienie i pogorszenie samopoczucia,
• bóle mięśniowo-stawowe.

Często rozwój powyższych objawów poprzedza infekcja górnych dróg oddechowych. W badaniu przedmiotowym charakterystycznymi objawami zapalenia płuc u dziecka są:

• trzeszczenia słyszalne nad polami płucnymi,
• stłumienie odgłosu przy opukiwaniu płuc,
• wzmożone drżenie głosowe.

Jak można zarazić się zapaleniem płuc?

Do zakażenia dochodzi najczęściej na drodze kropelkowej (poprzez wdychanie patogenów chorobotwórczych). Możliwe są jednak także inne drogi zakażeń:

• droga aspiracyjna (zachłystowe zapalenie płuc spowodowane przedostaniem się do dróg oddechowych pokarmu, treści żołądka, ciał obcych itd.),
• droga krwiopochodna (przedostanie się bakterii z innych ognisk zakażenia wraz z krwią).

Zapalenie płuc u dziecka – co to oznacza?

W zależności od wieku dziecka, zmianom ulega zestawienie najczęstszych patogenów wywołujących zapalenie płuc. Zmienia się także obraz kliniczny choroby.

U noworodków za zachorowania na zapalenie płuc odpowiedzialne są najczęściej drobnoustroje obecne w drogach rodnych matki, aspirowane podczas porodu. Są to:

• Streptococcus agalactiae,
• Enterobacteriaceae,
• Listeria monocytogenes,
• Chlamydia trachomatis,
• CMV.

Dzieci w wieku od 1 miesiąca do 5 roku życia najczęściej chorują na pneumokokowe zapalenie płuc (czynnikiem sprawczym jest dwoinka zapalenia płuc – Streptococcus pneumoniae ) oraz na wirusowe zapalenie płuc wywołane przez: RSV, wirusy grypy, paragrypy, adenowirusy, rynowirusy.

Dzieci w wieku 5–15 lat to grupa szczególnie narażona na tak zwane atypowe zapalenie płuc. Czynnikami wywołującymi ten typ choroby są bakterie atypowe, tzn. namnażające się wewnątrz komórek żernych (tzw. makrofagów), mające inną budowę niż bakterie typowe, trudniejsze do wykrycia i powodujące inny przebieg infekcji. Do bakterii tych zaliczamy:

• Mycoplasma pneumoniae,
• Chlamydia pneumoniae,
• Legionella pneumophila.

Atypowe zapalenia płuc charakteryzują się:

• mniej dynamicznym przebiegiem niż zapalenia typowe (z wyjątkiem legionellozy),
• stosunkowo niską gorączką (do 38°C),
• przewagą objawów zajęcia górnych dróg oddechowych (ból gardła, suchy kaszel),
• słabo zaznaczonymi objawami osłuchowymi nad polami płucnymi, czasem ich brakiem,
• obecnością towarzyszących objawów ze strony innych układów (skóra, układ kostno-stawowy, układ sercowo-naczyniowy, ośrodkowy układ nerwowy, wątroba, nerki itd.).

Leczenie zapalenia płuc u dziecka w szpitalu i w domu

Duży odsetek przypadków zapalenia płuc u dziecka może być leczony w domu. Niestety, część dzieci musi być hospitalizowanych. Według wytycznych wskazaniami do przyjęcia małego pacjenta do szpitala są:

• ciężki stan ogólny dziecka, sinica, duszność, zaburzenia świadomości, drgawki,
• odwodnienie,
• liczba oddechów > 40/minutę (niemowlęta: > 70/minutę),
• tętno > 140/minutę (niemowlęta: >160/minutę),
• niska saturacja (wysycenie krwi tlenem): < 92%,
• liczba białych krwinek (leukocytów) > 20 tys./mm3 lub < 3 tys./mm3,
• rozległe zmiany widoczne w RTG klatki piersiowej,
• współistnienie poważnych chorób,
• wiek poniżej 6 miesiąca życia,
• uzasadnione podejrzenie, że w domu dziecko nie będzie miało zapewnionej odpowiedniej opieki.

Jak wygląda leczenie zapalenia płuc u dziecka?

Sposób leczenia zapalenia płuc u dziecka zależny jest od czynnika wywołującego chorobę.

U noworodków stosuje się antybiotyki dożylne. Lekami z wyboru są cefalosporyny III generacji lub ampicylina z gentamycyną.

U dzieci do 5 roku życia stosuje się przede wszystkim amoksycylinę lub ampicylinę. W przypadku łagodnego przebiegu choroby i niskiej gorączki można podejrzewać wirusowe zapalenie płuc i włączyć jedynie leczenie objawowe (leki przeciwgorączkowe, wykrztuśne, inhalacje itd.). Należy zadbać o odpowiednie nawodnienie dziecka oraz o zapewnienie mu właściwej temperatury i wilgotności otoczenia (powietrze powinno być chłodne i nawilżone).

U dzieci w wieku 5–15 lat z podejrzeniem atypowego zapalenia płuc antybiotykiem z wyboru są makrolidy. W przypadku infekcji bakteryjnej podaje się amoksycylinę lub ampicylinę.

W sytuacji, gdy mimo prawidłowo prowadzonego leczenia objawy dalej się utrzymują, zalecane jest wykonanie RTG klatki piersiowej i ewentualną zmianę antybiotyku na inny.

Jak uchronić dziecko przed zapaleniem płuc?

W miarę możliwości, należy odizolować dziecko od osób chorych. Pomocne w zapobieganiu zapaleniu płuc u dziecka są szczepionki. Istnieje możliwość zaszczepienia dziecka przed takimi patogenami powodującymi zapalenie płuc jak: Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, wirusy grypy.

Ważne jest przestrzeganie zasad higieny i nauczenie ich dziecka (częste mycie rąk, unikanie picia z jednej butelki z innymi osobami, jedzenia tymi samymi sztućcami itp.).

Warto też pamiętać, że zapalenie płuc u dziecka nierzadko bywa powikłaniem mniej groźnych infekcji – zapalenia oskrzeli, grypy, a nawet banalnego przeziębienia. Dlatego należy stosować się do zaleceń lekarza i nie dopuścić do złego leczenia lub niezaleczenia choroby. Dotyczy to szczególnie dzieci o obniżonej odporności oraz cierpiących na choroby przewlekłe, ponieważ w ich przypadku choroba rozwija się szybciej i może mieć ciężki, dramatyczny przebieg.