Komórka jajowa – budowa, jakie pełni funkcje, ile żyje? Co daje zamrażanie komórek jajowych?

Co to jest komórka jajowa? Budowa i funkcje

Komórka jajowa to żeńska gameta, stanowiąca nośnik materiału genetycznego kobiety. Jej rozmiary, w porównaniu z innymi komórkami ludzkimi są imponujące – w pełni dojrzała mierzy bowiem aż 0,12-0,15 mm, mniej więcej tyle ile ziarenko piasku, co pozwala zobaczyć ją nawet gołym okiem.

Jak jest zbudowana? Dojrzała komórka jajowa przypomina kształtem kulę, składającą się z kilku warstw. Zaczynając od samego jej centrum, wyróżnić możemy:

• jądro komórkowe – komórka jajowa to komórka haploidalna, dlatego jej jądro zawiera wyłącznie pojedynczy zestaw chromosomów (23),
• cytoplazmę – w niej zanurzone są wszystkie najważniejsze organelle komórkowe i możliwy jest transport substancji między komórką jajową a środowiskiem zewnętrznym,
• błonę komórkową – odpowiadającą za kształt komórki jajowej,
• osłonkę przejrzystą – jest to cienka warstwa glikoproteinowa, która jest przepuszczalna jedynie dla jednego dojrzałego plemnika, po czym blokuje możliwość wniknięcia do wnętrza komórki innych plemników,
• wieniec promienisty – tworzą go ułożone w warstwy komórki pęcherzykowate. To on chroni wnętrze komórki jajowej przed uszkodzeniem, a także wniknięciem do niego niedojrzałego lub uszkodzonego plemnika.

Jakie są funkcje komórki jajowej? Główna i właściwie jedyną jej funkcją jest połączenie się z plemnikiem w procesie zapłodnienia i przekazanie materiału genetycznego kobiety potomstwu. Jeżeli dojdzie do zapłodnienia, komórka jajowa przenosi się do macicy, gdzie dochodzi do procesu zagnieżdżenia i dalszego rozwoju zarodka, a następnie płodu. Natomiast niezapłodniona komórka jajowa obumiera i jest wydalana z organizmu.

Jak dojrzewa komórka jajowa?

Rozwój komórek jajowych rozpoczyna się w organizmie kobiety już w okresie życia płodowego (ok.20 tygodnia ciąży). Ilość tzw. gonad zarodkowych, czyli tych, z którymi rodzi się dziewczynka, może wynosić nawet kilka milionów, większość z nich jednak obumiera zanim na dobre rozpocznie się okres dojrzewania. Pozostałe przekształcają się w tzw. pęcherzyki pierwotne, określane mianem rezerwy jajnikowej i odpowiadające za potencjał rozrodczy naszych jajników. To właśnie z nich, w każdym cyklu menstruacyjnym w pęcherzykach rozwija się kilka komórek jajowych. W kluczowej fazie, przypadającej na 13-15 przed kolejną miesiączką, określanej mianem owulacji, największy pęcherzyk, zwany pęcherzykiem Graffa pęka, a znajdująca się w nim komórka jajowa jest wyłapywana przez jajowód, którym wędruje do jamy macicy. Jeżeli zostanie zapłodniona zagnieżdża się w błonie śluzowej macicy, jeżeli nie – komórka jajowa obumiera.

Wraz z wiekiem kobiety, a także pod wpływem różnego rodzaju czynników środowiskowych rezerwa jajnikowa zmniejsza się. W efekcie podczas całego okresu pokwitania kobiety uwalnianych jest około 500 komórek jajowych, które są zdolne do zapłodnienia.

Jak długo żyje komórka jajowa?

Czas życia komórki jajowej wynosi zazwyczaj kilkanaście godzin (średnio mówi się o 24 godzinach) od momentu uwolnienia jej przez pęcherzyk Graafa. To, jak długo żyje komórka jajowa zależy między innymi od indywidualnych predyspozycji kobiety i czynników środowiskowych, a także od tego, czy do zapłodnienia dojdzie czy nie. Pomimo faktu, iż żeńska komórka jajowa żyje krótko, możliwość zapłodnienia pojawia się nawet na kilka dni przed owulacją. Dlaczego? Ponieważ plemniki, pojawiające się w drogach rodnych kobiety po stosunku, mogą przeżyć nawet kilka dni, zachowując zdolność do podjęcia próby wniknięcia do wnętrza komórki jajowej.

Co wpływa na jakość komórek jajowych?

Powszechnie wiadomo, że wraz z wiekiem kobiety szansa na skuteczność zapłodnienia maleje, jednak na jakość oocytów (komórek jajowych) wpływają poza wiekiem kobiety również inne czynniki, takie jak:

• uwarunkowania genetyczne;
• niezdrowy tryb życia kobiety;
• stres;
• używki (palenie papierosów, alkohol);
• nieprawidłowa dieta;
• zmęczenie.

Czy warto zamrażać komórki jajowe?

Na ten moment nie opracowano skutecznych metod poprawiających jakość komórki jajowej, jednak uczeni wciąż pracują nad sposobem, by przedłużyć zdolność do zapłodnienia u kobiet. Największe szanse na ten moment zdaje się dawać zamrożenie komórek jajowych.

Jak wygląda mrożenie komórki jajowej? Do przeprowadzenia zabiegu wykorzystuje się metodę witryfikacji – bardzo szybkiego zamrażania za pomocą ciekłego azotu, dzięki czemu komórki jajowe nie ulegają uszkodzeniu (nie wytwarzają się kryształki lodu). Takie zamrażanie komórek jajowych pozwala na zachowanie ich funkcji, a jednocześnie uodparnia je na upływ czasu. Zamrożone oocyty mogą być przechowywane przez wiele lat, a odsetek ich przeżywalności jest bardzo wysoki. Szacuje się bowiem, że po rozmrożeniu nawet 95% komórek jajowych jest zdolnych m.in. do zapłodnienia pozaustrojowego. Zanim jednak dojdzie do pobrania komórek, musi nastąpić odpowiednie przygotowanie kobiety do tej procedury, trwające około miesiąca. Cała procedura obejmuje więc kilka etapów:

• Wykonanie niezbędnych badań laboratoryjnych i mikrobiologicznych.
• Stymulacja jajników do uwolnienia większej ilości komórek jajowych – tzw. hiperstymulacja.
• Pobranie komórek w odpowiednim dniu cyklu (zabieg w znieczuleniu ogólnym).
• Zamrożenie komórek w ciekłym azocie.

Dla kogo zamrażanie komórki jajowej?

Na zamrożenie komórek jajowych, podobnie jak na zamrożenie nasienia, może zdecydować się każdy, kto planuje odłożyć założenie rodziny na później. Ta metoda zabezpieczenia płodności polecana jest jednak zwłaszcza w przypadku:

• choroby onkologicznej i związanej z nią chemio- lub radioterapii,
• stosowania innych leków, które mogą uszkadzać komórki rozrodcze.
• zabiegów, które mogłyby niekorzystnie wpłynąć na rezerwę jajnikową,
• ryzyka przedwczesnego wygaśnięcia czynności jajników.

Zamrażanie komórek jajowych jest stosowane również w przebiegu zapłodnienia in vitro. W przypadku tego typu zabiegu od kobiety pobiera się co najmniej kilka komórek jajowych, których uwalnianie stymulowane jest za pomocą specjalnych leków. Jednak w sytuacji, kiedy para zdecyduje się na zapłodnienie jedynie jednej z nich – pozostałe ze względów etycznych są poddawane mrożeniu i mogą zostać wykorzystane w przyszłości.

Czy mrożenie komórek jajowych jest bezpieczne? Tak, zarówno proces pobrania jak i mrożenia żeńskich komórek rozrodczych jest bezpieczny i nie wymaga hospitalizacji.