Odwapnienie zębów – przyczyny i objawy – jak pozbyć się odwapnień na zębach?

Odwapnienie zębów – co to znaczy, jakie są przyczyny?

Odwapnienie zębów to sytuacja polegająca na demineralizacji szkliwa. Uwidacznia się jako biała plamka na powierzchni zęba. Jest to początkowy etap choroby próchnicowej, jeszcze odwracalny, co oznacza możliwość leczenia bez opracowywania wiertłem (bez borowania).

Odwapnienia zębów u dzieci i dorosłych leczy się najczęściej preparatami wzmacniającymi szkliwo. Dodatkowo odwapnienie szkliwa częściej może pojawiać się np. u osób noszących aparaty ortodontyczne czy protezy.

Przyczyną odwapnienia zębów jest płytka nazębna. Bakterie znajdujące się w płytce produkują kwasy, które powodują demineralizację zębów, czyli utratę składników mineralnych. Stąd najczęstsza lokalizacja odwapnień szkliwa to miejsca zalegania płytki bakteryjnej – obszar szyjki zęba, tuż przy dziąśle oraz na powierzchniach stycznych w przestrzeniach międzyzębowych.

Za powstawanie odwapnień na zębach odpowiada więc nieprawidłowa higiena jamy ustnej. Płytka bakteryjna powinna być dokładnie usuwana za pomocą szczotkowania i nitkowania zębów. Miejscowe czynniki ułatwiające akumulację płytki nazębnej i utrudniające jej usunięcie, to m.in. nawisające wypełnienia, aparaty ortodontyczne, stłoczenia zębów czy obecność protez zębowych. Odwapnienia zębów po aparacie spowodowane są obecnością zamków i drutów, które utrudniają utrzymywanie higieny.

Natomiast odwapnienie zębów w ciąży spowodowane jest najczęściej zalegającą płytką z powodu obrzęków dziąseł i niewystarczającej higieny jamy ustnej.

Odwapnienie zęba – objawy

Demineralizacja szkliwa objawia się białymi plamkami na zębach w miejscach zalegania płytki bakteryjnej. Z czasem plamki te mogą zmienić barwę na ciemniejszą (w skutek pochłaniania barwników z pokarmów i napojów) lub przekształcić się w typowy ubytek. Plamki te nie muszą występować symetrycznie ani na wszystkich zębach.

Konsekwencją nieleczonych odwapnieni jest dalszy rozwój próchnicy, co prowadzi do powstawania ubytków. Skutkuje to osłabieniem struktury zęba i koniecznością odbudowy za pomocą plomby. W skrajnych przypadkach w głębokich ubytkach dochodzi do stanów zapalnych miazgi i konieczności leczenia kanałowego z odbudową protetyczną, co często wiąże się z wysokimi kosztami.

Demineralizacja a inne choroby szkliwa

Próchnica jest zdecydowanie najczęstszą przyczyną zmian struktury zębów. Jednak istnieją także inne sytuacje, w których dochodzi do zaburzeń mineralizacji zębów. Jedną z nich jest fluoroza. Spowodowana jest nadmierną podażą endogenną fluoru, tzn. nadmiernym spożyciem fluoru zawartego w: jedzeniu, napojach czy tabletkach przyjmowanych doustnie. Najczęściej uwidacznia się na zębach w postaci białych plamek i występuje symetrycznie.

Innymi sytuacjami, w których mamy do czynienia z nieprawidłową mineralizacją szkliwa, są: niecałkowity rozwój szkliwa (amelogenesis imperfecta), hipomineralizacja trzonowcowo-siekaczowa, zaburzenia metaboliczne (np. fenyloketonuria), choroby infekcyjne, zaburzenia hormonalne (np. niedoczynność tarczycy), niedobory pokarmowe czy urazy okolicy twarzoczaszki.

Aby spowodować zaburzenia mineralizacji szkliwa, sytuacje te muszą mieć miejsce w okresie formowania się zębów – w zależności od danego zęba jest to okres od 5. miesiąca życia płodowego w przypadku zębów mlecznych do 8. roku życia w przypadku ostatnich zębów stałych.

Jak pozbyć się odwapnień na zębach?

Preferowane są nieinwazyje metody leczenia odwapnień zębów polegające na remineralizacji. Preparaty fluorkowe o wysokim stężeniu fluoru (od 1000 do 22600 ppm) są stosowane najczęściej w gabinecie. Warto zaopatrzyć się dodatkowo w żel fluorkowy lub pastę o wysokiej zawartości fluoru w aptece i używać ich do mycia zębów w domu. Dzięki jonom fluoru powierzchnia szkliwa utwardzi się, jednak nie spowoduje to zniknięcia białej plamy. Doprowadzi jednak do zatrzymania procesu próchnicowego. Podobne działanie wykazują nowoczesne preparaty zawierające kompleks kazeinianu fosfopeptydu (CPP), amorficzny fosforan wapnia (ACP) czy bioaktywne szkło.

Kolejną metodą leczenia odwapnień szkliwa jest tzw. infiltracja próchnicy. Polega ona na nasyceniu plamy specjalną płynną żywicą (po wcześniejszym wytrawieniu kwasem), a następnie naświetlaniu lampą polimeryzacyjną. Zaletami tej metody terapii odwapnieni na zębach jest: bezbolesność, brak konieczności opracowania zmiany wiertłem oraz zmiana koloru plamy na kolor zęba.

Niepolecane są metody polegające na opracowywaniu plamy wiertłem i wypełnianiu za pomocą materiału kompozytowego. W przypadku rozległych plam na zębach w widocznych miejscach można zastanowić się nad zastosowaniem licówek kompozytowych. Jednakże ocena danej sytuacji należy do stomatologa i to on przedstawi możliwe formy leczenia.

Często poruszana przez pacjentów jest kwestia „odwapnienia zębów a wybielanie”. Niestety wybielanie nie spowoduje wyleczenia białych plam, może je jedynie zamaskować na skutek rozjaśnienia zębów. Dodatkowo niektóre metody wybielania niszczą powierzchowną warstwę szkliwa. Przed przystąpieniem do wybielania zębów warto zatem zająć się leczeniem demineralizacji szkliwa. Dentysta oceni, czy istniejące odwapnienia stanowią przeciwwskazanie do wybielania.