Nasieniak (seminoma) – przyczyny, objawy, badania, leczenie, rokowania

Jakie są przyczyny nasieniaka?

Dokładnie nie wiadomo dlaczego powstają nasieniaki, jednak do tej pory udało się zidentyfikować kilka czynników zwiększających szansę zachorowania na ten nowotwór złośliwy jądra. Należą do nich:

• przebyty już rak w drugim jądrze – jest to najsilniejszy czynnik ryzyka rozwoju raka jądra;
• wywiad rodzinny w kierunku raka jądra – jeżeli rak jądra występował u najbliższych krewnych płci męskiej, to ryzyko rozwoju tej choroby zwiększa się kilkukrotnie;
• bezpłodność męska;
• infekcja wirusem HIV;
• zaburzenia genetyczne i rozwojowe;
• niezstąpienie jądra w dzieciństwie.

Na ten nowotwór jądra najczęściej chorują mężczyźni pomiędzy 40 a 50 rokiem życia. Choroba może wystąpić u osób młodszych, jednak zdarza się to stosunkowo rzadko.

Histologicznie wyróżnia się dwa typy tego nowotworu – typ klasyczny (seminoma) i drugi – nasieniak spermatocytowy (seminoma spermatocyticum).

Jakie są objawy nasieniaka?

Pierwszym i najbardziej sugestywnym objawem raka jądra o typie nasieniaka jest wyczuwalne nowe zgrubienie w okolicy jednego z jąder lub zmiana wielkości/kształtu tego narządu. Należy pamiętać, by z każdym powiększeniem jądra udać się do lekarza pierwszego kontaktu i nie próbować samodzielnie diagnozować, ani tym bardziej leczyć powstałego schorzenia. Opóźnienie leczenia znacznie zwiększa ryzyko rozsiewu choroby do innych narządów oraz obniża szansę na wyleczenie.

Inne (rzadkie) objawy nasieniaka, to:

• chudnięcie,
• męczliwość,
• obrzęk sutków lub powiększenie okolic piersi (związane z wydzielaniem przez guz hormonów),
• bóle krzyża związane z uciskiem węzłów chłonnych na nerwy wychodzące z kręgosłupa,
• duszność oraz przewlekły kaszel (gdy wystąpią przerzuty do płuc).

Należy zwrócić uwagę, że w przypadku nowotworów jądra bardzo rzadko kiedy występują dolegliwości bólowe ze strony krocza. Zapalenia jądra zwykle dotyczą dwóch jąder jednocześnie (nasieniak tylko jednego), a krwiaki lub obrzęki pourazowe występują w krótkim czasie po zaistnieniu przyczyny.

Nasieniak jądra – przerzuty do innych narządów

Oczywiście nie każdy nasieniak jądra musi być wyczuwalny w obrębie jąder lub moszny – czasami pierwsze objawy związane są z pojawieniem się przerzutów do innych narządów. Nasieniaki szybko dają przerzuty do węzłów chłonnych, rozprzestrzeniając się w stronę jamy brzusznej i klatki piersiowej.

Diagnostyka nasieniaka

Lekarz rozpoczyna diagnostykę od zebrania dokładnego wywiadu (czas pojawienia się objawów, obecność urazów, przebycie wnętrostwa, przypadki raka jądra w rodzinie) oraz badania fizykalnego. Nawet najmniejszy wyczuwalny guzek jest wskazaniem do wykonania badania ultrasonograficznego jąder, w którym ocenia się strukturę narządu. USG jąder jest dokładne oraz szybkie – pozwala prawie z całkowitą pewnością potwierdzić podejrzenie raka jądra i zakwalifikować do operacji usunięcia.

Dodatkowo lekarz może zlecić wykonanie badań oceniających zaawansowanie choroby, takich jak tomografia komputerowa miednicy lub rezonans magnetyczny miednicy, tomografia komputerowa jamy brzusznej, RTG lub tomografia klatki piersiowej. W niektórych sytuacjach wartościowe jest skierowanie pacjenta na PET (pozytonowa tomografia emisyjna). Użyteczna jest również analiza markerów nowotworowych krążących we krwi. Należy pamiętać, że markery mają większe znaczenie podczas kontroli (wzrost sugeruje nawrót raka) niż w trakcie pierwszej diagnostyki choroby.

Najważniejszymi markerami nasieniaka są:

• gonadotropina kosmówkowa (beta-hCG),
• alfa-fetoproteina,
• dehydrogenaza mleczanowa.

Leczenie nasieniaka

Leczenie raka jądra w postaci nasieniaka zależy od stopnia zaawansowania choroby. W każdym przypadku na początku wykonuje się operacyjne usunięcie jądra przez pachwinę, najlepiej w ośrodku urologiczno-onkologicznym.

Gdy nasieniak jądra jest w najniższym stadium zaawansowania (bez przerzutów do węzłów chłonnych oraz narządów odległych, guz znajduje się wyłącznie w mosznie), to metodą z wyboru po operacji jest radioterapia węzłów chłonnych jamy brzusznej i miednicy. Niektóre ośrodki zamiast tego podają chemioterapię. To leczenie podaje się po to, by zapobiec wznowie nasieniaka w obrębie węzłów chłonnych. Rzadko odstępuje się od podania leczenia uzupełniającego i wyłącznie obserwuje pacjenta w trakcie częstych badań kontrolnych (przynajmniej raz na 3 miesiące).

Nasieniak w wyższym stadium zaawansowania (choroba wydostała się z moszny i zajęła węzły chłonne) wymaga zastosowania nieco bardziej agresywnego leczenia. Gdy zajęte przez nowotwór węzły chłonne są mniejsze niż 5 cm, to lekarz zaleca napromienienie węzłów chłonnych radioterapią w dość wysokiej dawce. W sytuacji powiększenia węzłów chłonnych powyżej 5 cm metodą leczniczą staje się chemioterapia (3-4 cykle).

W przypadku pojawienia się przerzutów do innych narządów (np. płuc) lekarz od razu kieruje pacjenta na chemioterapię.

Rokowanie nasieniaka

Mimo, że nasieniak jest nowotworem złośliwym, to szansa na całkowite wyleczenie z choroby jest duża. Ze względu na agresywny przebieg szybko daje przerzuty, także niezmiernie istotne jest wykrycie choroby we wczesnym stadium zaawansowania.

Gdy uda się zdiagnozować nasieniaka, który nie rozprzestrzenił się jeszcze poza mosznę, to szansa na całkowite wyleczenie choroby jest niemal stuprocentowa. Przerzuty do innych narządów pogarszają rokowanie – jest ono lepsze dla przerzutów do płuc i węzłów chłonnych, a gorsze dla zmian odległych w innych narządach (np. kości).

Kontrole po leczeniu nasieniaka i zapobieganie chorobie

Po zakończeniu terapii powinno się stawiać na regularne badania kontrolne w terminach wyznaczonych przez lekarza. Nie wolno zaniedbać tego obowiązku z uwagi na ryzyko nawrotu nasieniaka. Ponowne pojawienie się nasieniaka (np. w postaci przerzutu) zwykle wiąże się z bardziej agresywnym przebiegiem niż choroba pierwotna.

Najlepszym sposobem prewencji jest samobadanie jąder wykonywane w domu (mniej więcej raz w miesiącu). Rekomenduje się, by jądra badać po ciepłej kąpieli (skóra moszny nie jest obkurczona). Jedno jądro jest zwykle nieco większe od drugiego – niepokój powinno zbudzić znacznie zwiększenie wymiarów jednego z nich. Przy badaniu jądra trzymamy je oburącz między kciukiem a palcami każdej dłoni, powoli przesuwając palce po powierzchni w poszukiwaniu guzków i nierówności. Czynności powtarzamy dla drugiego jądra.