Usunięcie wyrostka robaczkowego (appendektomia) – kiedy wyrostek trzeba wyciąć?

Czym jest wyrostek robaczkowy?

Wyrostek robaczkowy to podłużne uwypuklenie jelita grubego, wyrastające z kątnicy. Jego długość wynosi około 8–10 cm. Ściana wyrostka robaczkowego wysłana jest grudkami chłonnymi, pełniącymi rolę filtra bakteryjnego, dlatego wyrostek nazywany jest migdałkiem jelitowym. Wyrostek robaczkowy nie jest narządem niezbędnym do życia. Ma postać szczątkową i jest pozostałością po naszych roślinożernych przodkach.

Jednak badania opublikowane w 2009 roku przez naukowców z Uniwersytetu Duke'a dowiodły, że wyrostek robaczkowy pełni rolę w funkcjonowaniu układu odpornościowego – stanowi magazyn pożytecznych bakterii i wytwarza białe krwinki.

Gdzie leży wyrostek?

Wyrostek leży najczęściej (jest to zmienne osobniczo) w prawym dole biodrowym. W większości przypadków (43 proc.) układa się między pętami jelita. W 41. proc. przypadków zwisa swobodnie do miednicy mniejszej. W 13 proc. leży w dole biodrowym, obok talerza kości biodrowej.

W rzadkich przypadkach (2,5 proc.) położony jest za kątnicy lub obok niej. W przypadkach odwrotnego ułożenia trzewi lub malrotacji jelit leży w okolicy lewego dołu biodrowego.

Zapalenie wyrostka – przyczyny

Zapalenie wyrostka robaczkowego to najczęstsza przyczyna tzw. ostrego brzucha, czyli zespołu nagle rozwijających się objawów: bólu brzucha, nudności, wymiotów, zatrzymania gazów i stolca. Dotyczy obu płci i może wystąpić w każdym wieku.

Choć szczyt zachorowań przypada na dzieci oraz na drugą, trzecią i początek czwartej dekady życia, to coraz częściej z powodu ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego operuje się ludzi w zaawansowanym wieku. Wiąże się to z faktem, że żyjemy coraz dłużej.

Nieleczone zapalenie wyrostka robaczkowego może prowadzić do powikłań zagrażających życiu.

Przyczyny ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego nie są do końca poznane. Uważa się, że stan zapalny może być spowodowany obrzękiem tkanki limfatycznej produkującej chłonkę i brakiem jej odpływu, wzrostem ciśnienia w świetle wyrostka, a następnie niedokrwieniem uciśniętej ściany wyrostka, która jest bardziej podatna na wnikanie w nią bakterii i zakażenie – u ludzi młodszych, lub na zatkanie światła wyrostka robaczkowego kamieniem kałowym – u ludzi starszych.

Nasilający się stan zapalny może prowadzić do zapalenia otrzewnej ograniczonego do jej okolicy lub do rozlanego zapalenia otrzewnej (częściej u dzieci i ludzi starszych). U niektórych chorych proces zapalny ogranicza się do tkanek wokół wyrostka i powstania nacieku okołowyrostkowego lub ropnia. Nie ma zależności pomiędzy czasem trwania zapalenia, a odpowiedzią ze strony otrzewnej. U niektórych pacjentów objawy ustępują.

Objawy ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego

Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego sprawia trudności diagnostyczne. Objawy nie są charakterystyczne. Są to:

• bóle brzucha,
• nudności,
• wymioty,
• brak apetytu,
• gorączka,
• biegunka,
• zaburzenia w oddawaniu moczu.

Te objawy mogą występować lub nie. Dodatkowo często wyrostek robaczkowy położony jest za kątnicą, wyżej lub niżej, co również wpływa na objawy bólowe.

Gdzie boli wyrostek?

Bardzo ważne jest występowanie świadczącego o zapaleniu otrzewnej objawu Blumberga, czyli nasilania się bólu przy odrywaniu ręki badającego od brzucha. Ból może nasilać się podczas kaszlu czy napinania mięśni.

Inne są objawy w przypadku nacieku okołowyrostkowego. U niektórych chorych z zapaleniem wyrostka robaczkowego objawy ustępują lub znacznie się zmniejszają. Często trafiają oni do lekarza dopiero po kilku dniach z utrzymującymi się dolegliwościami o umiarkowanym nasileniu. Czasem w badaniu można wyczuć nieruchomy guz w prawym dole biodrowym.

Trudności może sprawiać rozpoznanie zapalenia wyrostka robaczkowego u kobiet w ciąży. Zmienia on swoje położenie, przez co ból jest inaczej zlokalizowany.

Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego różnicuje się przede wszystkim z kamicą nerkową, a u kobiet – z zapaleniem przydatków.

Gdzie boli wyrostek robaczkowy – rysunek

Zapalenie wyrostka – rozpoznanie

W rozpoznaniu ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego najistotniejszy jest wywiad i badanie lekarskie. Pomocne są badania laboratoryjne. Chorzy z reguły mają zwiększoną liczbę leukocytów we krwi oraz podwyższone parametry stanu zapalnego (białko CRP).

W badaniu USG jamy brzusznej wyrostek robaczkowy nie zawsze jest widoczny. Można tym badaniem ocenić grubość jego ściany, obecność nacieku czy wolnego płynu w jego okolicy, jednak nie zawsze jest to możliwe. Tomografia komputerowa bywa pomocna w przypadkach, gdy trudno jest jednoznacznie postawić rozpoznanie.

Zapalenie wyrostka – leczenie

Podstawą leczenia ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego jest antybiotykoterapia dożylna oraz leczenie chirurgiczne.

Jak przebiega operacja wycięcia wyrostka robaczkowego?

Zabieg usunięcia wyrostka robaczkowego, czyli appendektomię można wykonać w sposób klasyczny poprzez laparotomię – w znieczuleniu ogólnym wykonuje się niewielkie cięcie skórne, otwiera otrzewną, odnajduje wyrostek robaczkowy i po podwiązaniu wyrostka oraz jego tętnicy odcina się go u podstawy. Coraz częściej wykonuje się operację laparoskopową, gdzie poprzez niewielkie cięcia wprowadza się do jamy brzusznej kamerę i narzędzia.

Odsetek powikłań w przypadku obydwu rodzajów operacji jest podobny, jednak po operacji laparoskopowej chorzy szybciej wracają do normalnej aktywności, mniejszy jest również odsetek przepuklin w bliźnie pooperacyjnej. Dodatkowa zaletą laparoskopii są jej możliwości diagnostyczne, gdy rozpoznanie zapalenia wyrostka robaczkowego nie jest do końca pewne. Laparoskopia pozwala na dobrą wizualizację jamy brzusznej i ocenę w tym przypadku np. narządu rodnego.

Operację laparoskopową można również przeprowadzić za pomocą metody SILS – jednego cięcia w pępku, przez które wprowadza się wszystkie narzędzia i kamerę. Metoda ta cały czas się rozwija, a do jej wykonania potrzebny jest odpowiedni sprzęt. Nie zmienia to w żaden sposób przebiegu operacji ani jej bezpieczeństwa.

Powikłaniami operacji mogą być zakażenie rany czy wspomniana wcześniej przepuklina w bliźnie pooperacyjnej.

Po operacji wyrostka robaczkowego pacjent jest szybko uruchamiany. Z reguły po kilku dniach może zostać wypisany z oddziału. Niewskazane jest dźwiganie, zwłaszcza w pierwszych miesiącach po operacji klasycznej, by nie powstała przepuklina w bliźnie.

W przypadku nacieku okołowyrostkowego stosuje się leczenie zachowawcze – antybiotykoterapię dożylną. Gdy natomiast wokół wyrostka robaczkowego uformuje się ropień, konieczny jest jego drenaż, co obecnie coraz częściej wykonuje się przez skórę pod kontrolą ultrasonograficzną.

Czasem podobne objawy do zapalenia wyrostka robaczkowego daje zapalenie uchyłku Meckla (również uchyłku jelita cienkiego). W takim przypadku, podobnie jak wyrostek robaczkowy, usuwa się go operacyjnie.

Czytaj również: Drenaż limfatyczny – co to jest? Wskazania, przeciwwskazania, przebieg, efekty

Nowotwory wyrostka robaczkowego

Nowotwory wyrostka robaczkowego są rzadkie. Najczęstszym jest rakowiak. Jest to nowotwór hormonalnie czynny, produkujący serotoninę. W takim przypadku występuje guz w rzucie wyrostka, czasem ból. Może rozwinąć się charakterystyczny zespół objawów, zwany zespołem rakowiaka: zaczerwienienie skóry, biegunki, podobne do astmatycznych napady duszności, kołatanie lub szybsze bicie serca. Leczenie polega na usunięciu wyrostka robaczkowego. Chemio- i radioterapia nie znalazły zastosowania w leczeniu rakowiaka.