Alkoholizm – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie uzależnienia od alkoholu

Alkoholizm – definicja

Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 definiuje alkoholizm jako zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem alkoholu. Przypisuje im kody od F.10.0 do F.10.7.

Podobnie zaburzenie to opisuje Światowa Organizacja Zdrowia – według jej definicji alkoholik to osoba, która spożywa duże ilości alkoholu, co przekłada się na występowanie u niej zaburzeń psychicznych lub pogorszenie stanu zdrowia psychicznego i fizycznego.

Precyzując, alkoholizm jest przewlekłym zaburzeniem, którego istotą jest utrata kontroli nad ilością przyjmowanego alkoholu. Osoba uzależniona pije coraz częściej i coraz więcej, co prowadzi do zaniedbywania życia zawodowego i rodzinnego, a także nieodwracalnych zmian w organizmie. Alkoholizm jest chorobą potencjalnie śmiertelną – nawet jeśli osoba uzależniona nie umrze bezpośrednio po spożyciu alkoholu w dużych ilościach, to znacząco rośnie ryzyko, że do zgonu dojdzie na skutek chorób wynikających z picia.

Alkoholizm – przyczyny

Niemożliwe jest ustalenie jednoznacznych przyczyn alkoholizmu. Wiadomo natomiast, że do choroby alkoholowej przyczyniają się następujące czynniki: biologiczne, społeczne, psychologiczne, duchowe.

• Czynniki biologiczne

Choroba alkoholowa nie jest dziedziczna, można natomiast odziedziczyć pewne predyspozycje do uzależnienia. Z badań prowadzonych nad dziećmi wychowywanymi przez rodziców biologicznych oraz przez adopcyjnych wynika, że pewne czynniki genetyczne mogą mieć wpływ na rozwinięcie się choroby alkoholowej. Z drugiej strony, jak dotąd nie wyodrębniono konkretnego genu, który jednoznacznie „odpowiadałby” za alkoholizm.

• Czynniki społeczne

Alkoholizm jest silnie związany z czynnikami społecznymi, zwłaszcza ze środowiskiem rodzinnym, obyczajowością i postawami społecznymi wobec alkoholu, a także z dostępnością wysokoprocentowych trunków.

• Czynniki psychologiczne

To, czy u danej osoby sporadyczne picie alkoholu przerodzi się w jego nadużywanie, a z czasem w alkoholizm, zależy również od czynników psychologicznych – przebiegu procesu dojrzewania, cech osobowościowych, wiedzy na temat sposobów redukowania stresu.

• Czynniki duchowe

Podatność na alkoholizm uzależniona jest również od naszej duchowości, tj. tego, czy i jak bardzo angażujemy się emocjonalnie w związki oraz różne życiowe sytuacje.

Nadmierne spożywanie alkoholu – konsekwencje

Zarówno nadużywanie alkoholu, jak i alkoholizm, mają bardzo duży wpływ na organizm i prowadzą do stopniowej utraty zdrowia. Do najczęstszych schorzeń i przypadłości wywołanych nieopanowanym, kompulsywnym spożywaniem napojów alkoholowych, należą:

• marskość wątroby i stłuszczenie wątroby,
• nadciśnienie tętnicze,
• choroby trzustki,
• choroby serca,
• choroby mózgu,
• zaburzenia miesiączkowania,
• otępienie alkoholowe.

Oczywiście alkoholizm przyczynia się również do powstawania zaburzeń psychicznych. Wymienić tu można:

• zaburzenia psychotyczne,
• niskie poczucie własnej wartości,
• paranoję alkoholową,
• zaburzenia snu.

Ponadto, jak zostało to już wspomniane, alkoholizm destrukcyjnie wpływa na życie rodzinne i zawodowe.

Fazy choroby alkoholowej

Alkoholizm może rozwijać się przez kilka miesięcy (zwłaszcza u osób młodszych oraz kobiet), a także w wolniejszym tempie – nawet przez kilkanaście lat. W każdym z wariantów alkoholik przechodzi przez poszczególne fazy: fazę wstępną, fazę ostrzegawczą, fazę krytyczną i fazę chroniczną.

• Faza wstępna

Na tym etapie dana osoba sprawdza, jakie skutki przynosi spożycie alkoholu. Tolerancja wysokoprocentowych trunków jest dość mała, a picie zwykle odbywa się okazjonalnie.

• Faza ostrzegawcza

W tej fazie nie występują jeszcze objawy zespołu abstynencyjnego, nie pojawia się również głód alkoholowy, charakterystyczna jest jednak upośledzona zdolność kontrolowania picia – alkoholik nie przerywa go, nawet mimo wcześniejszych obietnic składanych samemu sobie.

• Faza krytyczna

Nadużywanie alkoholu staje się źródłem problemów w rodzinie i pracy. Po spożyciu alkoholu, nawet w niewielkich ilościach, pojawia się bardzo silne pragnienie sięgnięcia po kolejną porcję. Spożywanie alkoholu zaczyna odbywać się w ciągach – picie jest nieprzerwane przez kilka tygodni lub miesięcy. W tej fazie osoba uzależniona może próbować powstrzymywać się od picia i czasem udaje jej się tego nie robić np. przez kilka tygodni lub miesięcy.

• Faza chroniczna

To przewlekły alkoholizm – picie następuje już od rana. Uzależnienie od alkoholu powoduje, że dana osoba pozbywa się resztek wstydu. Charakterystyczne jest zmniejszenie tolerancji alkoholowej, czasem wystarczą już dwa piwa, by osiągnąć upojenie alkoholowe. Procesy myślowe osłabiają się, obniża się uczuciowość wyższa.

Objawy uzależnienia od alkoholu

Kiedy picie alkoholu zaczyna być problemem? Objawy uzależnienia dzielą się na ostrzegawcze oraz właściwe. O dużym ryzyku uzależnienia od alkoholu świadczą:

• traktowanie picia alkoholu jako głównego sposobu na rozluźnienie się,
• „mocna głowa”, czyli możliwość wypicia większej ilości alkoholu niż wcześniej,
• występowania palimpsetstów alkoholowych (luk pamięciowych),
• picie w samotności, często po kryjomu.

Właściwe objawy choroby alkoholowej to:

• regularne picie,
• picie w miejscach, w których nie powinno się tego robić (np. w pracy),
• podejmowanie prób ograniczenia picia, najczęściej nieudanych,
• unikanie rozmów na temat picia,
• reagowanie rozdrażnieniem na konieczność pozostania trzeźwym,
• picie alkoholu mimo zaleceń lekarskich, które sugerują jego odstawienie; łączenie alkoholu z lekami,
• picie codzienne dużych ilości alkoholu,
• prowadzenie samochodu po alkoholu,
• głód alkoholowy,
• szukanie okazji do picia,
• paranoja alkoholowa (w zaawansowanej postaci choroby),
• występowanie objawów fizycznych wskazujących na nadmierne spożywanie alkoholu: drżenie mięśni, ciągła biegunka, wymioty, nadciśnienie, niepokój.

Alkoholizm – diagnostyka

Alkoholizm można zdiagnozować przy pomocy wywiadu, przydatne są również różnego rodzaju kwestionariusze. Ponadto warto ocenić stan narządów, np. wykonując USG jamy brzusznej.

Leczenie alkoholizmu

Leczenie choroby alkoholowej jest skomplikowanym, trudnym procesem, który może wymagać zastosowania różnych strategii. W przerwaniu picia pomagają: leki, terapia, wsparcie społeczne i programy odwykowe.

• Leczenie farmakologiczne. Alkoholizm powoduje szereg negatywnych objawów, takich jak niepokój, drżenia ciała i inne. W tym przypadku sprawdzą się leki uspokajające, zmniejszające łaknienie alkoholu, redukujące niepokój oraz nasenne.
• Terapia behawioralna. Choroba alkoholowa wymaga zastosowania terapii, w czasie której pacjent poznaje przyczyny swojego problemu oraz poznaje strategie pokonywania nałogu. Terapia przydaje się również członkom najbliższej rodziny osoby uzależnionej.
• Wsparcie społeczne. Udział w spotkaniach anonimowych alkoholików bądź w terapii grupowej pozwala poznać osoby mierzące się z taką samą chorobą i uzyskać cenne wsparcie.
• Programy odwykowe. W przypadku gdy alkoholizm jest bardzo zaawansowany, zaleca się programy odwykowe, które oferują intensywną terapię przy nadzorze medycznym.

Wypowiedź psychiatry na temat leczenia uzależnia od alkoholu