Badanie tarczycy – jakie badania na tarczycę należy wykonać?

Jakie objawy mogą występować w chorobach tarczycy?

Dolegliwość u pacjentów z zaburzeniami hormonalnymi tarczycy można podzielić na dwie główne jednostki chorobowe:

• niedoczynność tarczycy, która jest związana z niedoborem hormonów tarczycy,
• nadczynność tarczycy, która jest związana z nadmiarem hormonów tarczycy.

Niedoczynność tarczycy występująca u pacjenta objawia się ospałością, obniżeniem nastroju, męczliwością, obrzękiem powiek i twarzy, suchą i szorstką skórą, częstymi zaparciami, dusznością spoczynkową, odczuwaniem zimna, spowolnieniem ruchów, wypadaniem włosów, przebarwieniami w okolicach łokci i kolan.

U pacjentów z nadczynnością tarczycy występuje nadmierne pobudzenie, wilgotna i ciepła skóra, wzmożona potliwość, przyspieszony rytm serca, zwiększona tendencja do biegunek, spadek masy ciała, duszność wysiłkowa, kołatanie serca, drżenie rąk.

Przeczytaj: Wysokie TSH – co oznacza?

Badania z krwi w chorobach tarczycy

Diagnostykę hormonalną tarczycy zaczyna się od TSH – tyreotropiny. Oznaczenie TSH traktuje się jako badanie przesiewowe zaburzeń tarczycy. Jest to hormon wytwarzany przez przysadkę, która reaguje dużymi zmianami wydzielania TSH przy niewielkich zmianach stężenia wolnych hormonów tarczycy. Oznaczenie stężenia TSH traktuje się jako bardzo czułą metodę oceny niedoboru lub też nadmiaru hormonów tarczycy. Norma dla TSH wynosi 0,4–4,0 mIU/l.

Kolejnym etapem diagnostyki hormonalnej tarczycy jest ocena wolnych hormonów tarczycy – wolnej trijodotyroniny fT₃ i wolnej tyroksyny fT₄ . W diagnostyce raczej nie stosuje się oceny całkowitych stężeń hormonów (T₃, T₄). Najwięcej informacji spośród hormonów tarczycy dostarcza oznaczenie fT₄. Ocena stężenia wolnych hormonów pozwala na ocenę czynności tarczycy. Przydatne jest również w kontroli leczenia nadczynności, niedoczynności lub też chorób nowotworowych tarczycy. Oznaczone stężenie wolnych hormonów tarczycy należy odnieść do stężenia oznaczonego TSH. Norma dla wolnych hormonów tarczycy przedstawia się następująco:

• fT₄ – 10–25 pmol/l (8–20 ng/l),
• fT₃ – 2,2–6 pmol/l (1,5–4 mg/l).

Z tarczycą jest związany również hormon biorący udział w regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej. Mowa tutaj o kalcytoninie. Jest ona wydzielana przez komórki C. Działanie kalcytoniny jest przeciwne do działania parathormonu. Oprócz regulowania gospodarki wapniowo – fosforanowej, stężenie kalcytoniny istotne jest również w rozpoznawaniu i monitorowaniu raka rdzenia tego tarczycy. Norma dla kalcytoniny wynosi <2,9 pmol/l (10ng/l).

Kolejnym hormonem, który oznacza się w diagnostyce hormonalnej tarczycy jest tyreoglobulina. Jest to hormon wytwarzany przez komórki pęcherzykowe tarczycy i znajdujący się w największej ilości w koloidzie tego gruczołu. Znaczny wzrost produkcji tyreoglobuliny obserwuje się w zróżnicowanych typach raków tarczycy. Tyreoglobulina stanowi zatem swego rodzaju marker nowotworowy tarczycy. Norma dla tyreoglobuliny z zachowana tarczycą wynosi 1–30 µg/l.

Przeczytaj również: Tomografia czy rezonans – które badanie wybrać?

Badania przeciwciał w chorobach tarczycy

W diagnostyce schorzeń tarczycy oznacza się również poszczególne przeciwciała:

• przeciwciała przeciwko receptorowi TSH (anty-TSHR),
• przeciwciała przeciwko tyreoperoksydazie (anty-TPO),
• przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie (anty-Tg).

Przeciwciała anty-TSHR głównie przydatne są do rozpoznania choroby autoimmunologicznej jaką jest choroba Gravesa-Basedowa. Wartości tych przeciwciał nie powinny przekraczać granicy 1 IU/l.

Przeciwciała anty-TPO służą do poszukiwania autoimmunologicznej przyczyny niedoczynność tarczycy, a także do rozpoznania autoimmunologicznego zapalenia tego gruczołu.

Przeciwciała anty-Tg również oznacza się podczas podejrzenia autoimmunologicznej niedoczynności tarczycy. Zwłaszcza w przypadkach, kiedy oznaczenie przeciwciał anty-TPO jest nie możliwe lub wynik jest ujemny.

Wśród badań laboratoryjnych wykonywanych z moczu przeprowadza się ocenę ilości jodu w moczu. Oznaczenie jodu w moczu pozwala ocenić wielkość spożycia jodu w danej populacji, a także proces wydalania jodu spowodowany przyjmowaniem przez pacjenta amiodaronu. Amiodaron to lek antyarytmiczny zawierający w swojej cząsteczce jod. Norma dla jodu w moczu wynosi 100–200 µg/l.

Przeczytaj też: Nadczynność tarczycy w ciąży

Badania obrazowe w chorobach tarczycy – USG, scyntygrafia, tomografia

Wśród badań nieinwazyjnych, obrazowych tarczycy wyróżnia się:

• badania rentgenowskie,
• tomografię komputerową, rezonans magnetyczny,
• ultrasonografię,
• scyntygrafię,

Trzy pierwsze badania wykonuje się w obrębie całej klatki piersiowej. Badanie rentgenowskie (RTG) klatki piersiowej pozwala uwidocznić przemieszczenie lub też ucisk tchawicy spowodowany pojawieniem się u pacjenta wola guzkowego. Za pomocą RTG można rozpoznać wole zamostkowe. Z kolei tomografia komputerowa (TK) jest używana do oceny zaawansowania raka tarczycy. Pozwala także na diagnostykę wola zamostkowego. Rezonans magnetyczny jest dokładniejszym badaniem przedstawiającym obraz tarczycy.

Ultrasografia tarczycy stanowi podstawową metodę obrazowania tarczycy. Badanie przeprowadza się specjalną sondą. Dzięki której otrzymuje się obraz na monitorze. Za pomocą ultrasonografii można ocenić:

• położenie, wielkość oraz kształt tarczycy,
• echogeniczność tarczycy – jest to zdolność odbijania przez badaną strukturę fal dźwiękowych, ocenia się miąższ skóry, który charakteryzuje się strukturą drobnoziarnistą o dobrą echogeniczności.
• określenie czy w gruczole występują guzki, jeżeli tak, to należy określić ich lokalizacje, wielkość, echostrukturę, granicę, zwapnienia, wewnętrzną strukturę, a także ukrwienie.

Badanie ultrasonograficzne wykonuje się w celu:

• oceny wielkość wola,
• wykrycia zmian ogniskowych,
• oceny echostruktury zmian ogniskowych,
• oceny węzłów chłonnych szyi,
• kontroli igły biopsyjnej podczas wykonywania biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej tarczycy,
• diagnostyki różnicowej chorób tarczycy, szczególnie tych pochodzenia autoimmunologicznego.

Scyntygrafię tarczycy wykonuje się przy użyciu izotopu promieniotwórczego. Metoda ta pozwala na zobrazowanie tarczycy, a także ewentualnych przerzutów nowotworowych z tarczycy. Scyntygrafię tarczycy wykonuje się również w diagnostyce wola zamostkowego, wad rozwojowych tarczycy, a także w kontroli po wykonanej operacji usunięcia tarczycy.

Czytaj również: Scyntygrafia nerek – wskazania, przebieg badania, wyniki, cena

Inwazyjne badania tarczycy – biopsja tarczycy

Do badań inwazyjnych tarczycy zalicza się biopsję aspiracyjną cienkoigłową tarczycy (BAC). Jest to badanie cytologiczne, pozwalające na mikroskopową analizę materiału pobranego bezpośrednio z tarczycy metodą BAC. Dzięki badaniu mikroskopowemu pobranego materiału można zakwalifikować nakłuwaną zmianę do złośliwych, niezłośliwych lub podejrzanych. Dzięki temu badaniu można trafniej ocenić wskazania do operacji i podjąć odpowiednie leczenie. Ponadto biopsję aspiracyjną cienkoigłową stosuje się do opróżniania przestrzeni płynowej tarczycy oraz w diagnostyce różnicowej zapaleń tarczycy.

Do inwazyjnych metod badania tarczycy można zaliczyć również śródoperacyjne badanie tego gruczołu. W trakcie operacji można wizualnie ocenić tarczyce oraz skierować fragmenty tarczycy na mikroskopowe badanie zabarwionych skrawków mrożonych. Wynik badania śródoperacyjnego może mieć wpływ na zakres operacji. Należy jednak pamiętać, że najdokładniejszym badaniem stawiającym ostateczne rozpoznanie jest pooperacyjne badanie histopatologiczne.