Anaplazmoza – przyczyny, objawy, powikłania, leczenie

Anaplazmoza – przyczyny choroby odkleszczowej

Anaplazmoza granulocytarna (anaplasmosis; ehrlichioza granulocytarna) to choroba odkleszczowa wywoływana przez zakażenie bakterią Gram-ujemną Anaplasma phagocytophilum . Dawniej bakteria ta nazywana była Ehrlichia i uznawana była za patogen typowo zwierzęcy.

Jej najczęstszymi nosicielami są dzikie zwierzęta kopytne: jelenie, sarny, ale także owce czy gryzonie (myszy, nornice). Wektorem bakterii Anaplasma phagocytophilum są kleszcze pospolite. Oczywiście nie każde ukąszenie kleszcza zakończy się rozwojem anaplazmozy – choroba rozwinie się jedynie w przypadku przedostania się bakterii do krwiobiegu.

W Europie do kilkunastu procent osób ukąszonych przez kleszcza wykazuje serologiczne cechy anaplazmozy, czyli wykrywane są u nich specyficzne przeciwciała. Anaplazmoza w Polsce diagnozowana jest bardzo rzadko – mowa o zaledwie kilku przypadkach na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat. Zdecydowanie częściej rozpoznaje się inne choroby odkleszczowe, takie jak odkleszczowe zapalenie mózgu czy borelioza.

Poza zakażeniem po ugryzieniu przez zakażonego kleszcza, możliwe jest przeniesienie choroby podczas porodu lub na drodze kontaktu z zakażoną krwią. Najczęściej anaplazmoza występuje w tych regionach, gdzie spotykane są inne choroby odkleszczowe, zwłaszcza borelioza.

Po ukąszeniu przez kleszcza zakażonego bakterią anaplazmy drobnoustrój wraz ze śliną pajęczaka trafia do krwiobiegu. Tu bakterie atakują krwinki białe, a także komórki układu krwiotwórczego. Nazwa choroby wynika z faktu, iż bakterie anaplazmy zajmują głównie granulocyty i w nich namnażają się, upośledzając ich funkcję.

Dodatkowo może dojść do powstania nacieków limfocytarnych w obrębie wielu narządów – wątroby, śledziony, serca, nerek, płuc czy opon mózgowo-rdzeniowych.

Jakie są objawy anaplazmozy?

Niekiedy zakażenie bakterią anaplazmy nie wywołuje żadnych objawów klinicznych. Jeśli symptomy wystąpią, najczęściej są to mało charakterystyczne objawy, które mają przebieg łagodny i samoistnie ustępują w przeciągu kilku dni. Może jednak także dojść do rozwoju poważnych powikłań, zagrażających życiu. Symptomy tej choroby odkleszczowej pojawiają się najczęściej po upływie 1–2 tygodni od momentu zakażenia.

Najczęściej spotykane objawy anaplazmozy to:

• gorączka i dreszcze,
• zapalenie górnych dróg oddechowych,
• złe samopoczucie ogólne,
• bóle mięśniowe,
• brak apetytu,
• bóle brzucha i biegunki,
• kaszel,
• bóle głowy,
• nadmierna potliwość,
• wymioty,
• wysypka skórna.

Nasilenie objawów oraz ciężki przebieg choroby dotyczy głównie osób z osłabioną odpornością – chorych na AIDS, osób w podeszłym wieku, dotkniętych schorzeniami przewlekłymi.

Anaplazmoza – powikłania

Najcięższe powikłania anaplazmozy granulocytarnej to: niewydolność nerek, wstrząs septyczny, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie mięśni, objawy neurologiczne, rozpad mięśni poprzecznie prążkowanych i porażenie nerwu twarzowego. Może ponadto dojść do rozwoju zespołu ostrej niewydolności oddechowej dorosłych. Poważnym powikłaniem jest także zespół rozsianego krzepnięcia wewnątrznaczyniowego DIC.

Bardzo groźnym powikłaniem jest ponadto rozwój zakażeń oportunistycznych, nierzadko prowadzących do śmierci, takich jak: aspergiloza płucna, kryptokokoza, rozsiana kandydoza, rozsiane zakażenie wirusem opryszczki Herpes simplex .

Niekiedy zdarza się anaplazmoza przewlekła – wtedy dominują objawy przewlekłego zmęczenia oraz bóle mięśniowo-stawowe. Z taką postacią choroby mamy do czynienia, gdy zakażenie nie zostanie rozpoznane na wczesnych etapach.

Ludzka anaplazmoza granulocytarna – jakie badania wykonać?

W celu rozpoznania zakażenia anaplazmozą konieczne jest wykonanie badań laboratoryjnych. Testy serologiczne w kierunku anaplazmozy polegają na oznaczaniu we krwi miana swoistych przeciwciał. Przeciwciała klasy IgM pojawiają się już w ciągu 3–5 dni od zakażenia, zaś klasy IgG – po około 7–10 dniach.

Te drugie przeciwciała utrzymują się przez wiele lat, zaś IgM – do dwóch miesięcy. Badania molekularne do wykrywania DNA bakterii we krwi wykonuje się techniką PCR.

Dodatkowo wykonać można badanie morfologiczne krwi – w przebiegu anaplazmozy stwierdza się niskie białe krwinki (leukopenia), niskie płytki krwi (trombocytopenia), ponadto może dojść do wzrostu aminotransferaz wątrobowych.

Leczenie anaplazmozy

Objawy rzekomogrypowe tej choroby przenoszonej przez kleszcze najczęściej ustępują samoistnie po kilku dniach, zaś powikłania wymagają leczenia – często specjalistycznego. Lekiem z wyboru w przypadku anaplasmosis są tetracykliny.

Zalecane dawki to 500 mg cztery razy dziennie przez okres 10–14 dni. Doksycyklina stosowana jest w dawkach 100 mg dwa razy dziennie przez około dwa tygodnie. Z kolei zalecane dawkowanie rifampicyny to 300 mg dwa razy dziennie przez okres tygodnia. Po zastosowaniu antybiotyków objawy choroby powinny ustąpić w przeciągu 1– 3 dni.

W przebiegu choroby stosuje się także leczenie objawowe – leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe.

Nie ma szczepionek na anaplazmozę. Jedynym sposobem zapobiegania zakażeniu jest unikanie ukąszeń przez kleszcza. W tym celu unikać należy zakrzewionych miejsc, w których często przebywają kleszcze. Wskazane jest stosowanie środków odstraszających owady oraz zasłanianie jak największej powierzchni ciała. Po powrocie z lasu należy natomiast uważnie obejrzeć powierzchnię całego ciała.