Ornitoza (papuzica) – objawy, leczenie psitakozy – choroby ptasiej

Ornitoza (choroba ptasia) – jak można się zarazić?

Ornitoza (papuzica, psitakoza lub choroba ptasia) to schorzenie ze spektrum chorób odzwierzęcych, wywoływane przez bakterię Chlamydia psittaci. Wbrew innej nazwie choroby – papuzica – źródłem zakażenia są nie tylko papugi, ale też inne ptactwo, takie jak: kaczki, kury, indyki, gołębie (inną nazwą choroby jest choroba hodowców gołębi), mewy, kanarki.

W Polsce rocznie diagnozuje się nie więcej niż kilkadziesiąt przypadków, a główną przyczyną jest kontakt z zarażonymi gołębiami lub papugami. Inne gatunki ptaków mogące przenosić papuzicę to kaczki, kury, ptaki egzotyczne. W grupie największego ryzyka są osoby mające stały kontakt z ptakami (papugami falistymi, kanarkami, gołębiami, kurami i kaczkami) – lekarze weterynarii, hodowcy gołębi, hodowcy drobiu, personel ogrodów zoologicznych, pracownicy sklepów zoologicznych.

W przypadku tej choroby przenoszonej przez papugi i inne ptaki zgubny może okazać się bezpośredni kontakt z ptactwem, ale także ze środowiskiem, w którym żyją ptaki. Głównym rezerwuarem bakterii Chlamydia psittaci są ptasie odchody, którego drobinki mogą unosić się w powietrzu i być wdychane. Poza odchodami zakażonych ptaków, źródłem bakterii są także pióra, zarazki unoszące się bezpośrednio w środowisku życia ptaków. Ryzyko zakażenia pojawia się także poprzez zakażoną wodę lub też jest wprowadzana do ustroju w wyniku dziobnięcia przez ptaka.

Na chorobę ptasią zapadają najczęściej osoby mające zawodowy kontakt z ptactwem lub hodujące je w ramach hobby, jednak zarazić się można też od ptaków hodowanych jako zwierzątko domowe (np. od papużek lub kanarków).

Bakterie Chlamydia psittaci zachowują żywotność przez około 30 dni. Groźny może okazać się także bezpośredni kontakt z ptakiem, zwłaszcza, gdy dojdzie do udziobania lub podrapania z przerwaniem ciągłości skóry. Kolejnym źródłem zakażenia jest skażona woda.

Bardzo rzadko zdarza się transmisja choroby z człowieka na człowieka – gdy osoba zakażona kaszle, bakterie mogą być przenoszone drogą kropelkową. Według piśmiennictwa, choroba ma wówczas bardziej agresywny przebieg.

Przeczytaj też: Wścieklizna – przyczyny, objawy, leczenie, profilaktyka

Choroba ptasia – objawy ornitozy u ludzi

Okres wylęgania ornitozy u ludzi trwa 10–14 dni; po tym czasie pojawiają się pierwsze objawy papuzicy. Bakteria Chlamydia psittaci jest patogenem wewnątrzkomórkowym, zatem po wniknięciu do organizmu człowieka namnaża się wewnątrz komórek, syntetyzując silnie działającą toksynę.

Początkowe objawy choroby ptasiej to objawy grypopodobne, które nie są kojarzone z uprzednim kontaktem z ptactwem i zakażeniem ornitozą. Są to bóle głowy, dreszcze i gorączka, ogólne osłabienie i złe samopoczucie. Z czasem może pojawić się wysypka skórna czy krwawienia z nosa. Wynika to z działania toksyn bakteryjnych, które uszkadzają ściany naczyń krwionośnych.

W kolejnym etapie choroby od papug dochodzi do zajęcia układu oddechowego – pojawia się kaszel i krwioplucie, ból w klatce piersiowej, sinica i zapalenie płuc. Charakterystycznymi objawami papuzicy jest także:

• gorączkę z dreszczami – często gorączka jest wysoka, ok. 40 stopni Celsjusza,
• uczucie osłabienia, zmęczenia,
• zaczerwienienie i łzawienie spojówek, światłowstręt,
• bóle mięśni, bóle brzucha,
• nudności i wymioty,
• krwawienia z nosa,
• męczący, suchy kaszel, krwioplucie,
• bóle w klatce piersiowej,
• powiększenie wątroby i śledziony,
• zaburzenia rytmu serca (najczęściej pod postacią bradykardii, czyli zwolnionej czynności serca).
• bóle brzucha
• żółtaczka

Zwykle kaszel, krwioplucie i bóle w klatce piersiowej pojawiają się dopiero w drugiej fazie choroby, co opóźnia postawienie rozpoznania. Początkowe objawy papuzicy są bardzo niespecyficzne – mogą przypominać grypę i często bywają z nią mylone. Także całościowy obraz kliniczny nastręcza czasem trudności diagnostycznych. Choroba bywa mylona z zapaleniem płuc czy też zapaleniem oskrzeli.

Choroba hodowców gołębi może przybierać także bardzo poważne postacie, włącznie z niewydolnością oddechową i sepsą, oraz dawać takie powikłania, jak: niedokrwistość, zapalenie mięśnia sercowego, uszkodzenie wątroby, powikłania ze strony ośrodkowego układu nerwowego.

Czytaj również: Choroba kociego pazura – co to jest? Przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Jak rozpoznać ornitozę u ptaka?

Choroba łatwo przenosi się z jednego ptaka na drugiego i często dziesiątkuje hodowlę. Warto wiedzieć, jak manifestuje się ornitoza u ptaków – pomoże to ograniczyć kontakt ze źródłem zakażenia. Nie jest to jednak sposób niezawodny, gdyż u większości ptaków papuzia choroba przebiega bezobjawowo. Jeśli jednak rozwinie się objawowa postać choroby, można dostrzec u ptaka:

• zapalenie spojówek objawiające się zaczerwienieniem i ropieniem oczu,
• biegunka,
• utrata łaknienia,
• osłabienie,
• konwulsje (drgawki),
• porażenie kończyn.

W przypadku tej choroby papug wystąpienie objawów choroby u ptaka wymaga natychmiastowego kontaktu z lekarzem weterynarii i leczenia.

Papuzica – jak rozpoznać i leczyć ornitozę?

Rozpoznanie papuzicy opiera się na objawach klinicznych i potwierdzeniu kontaktu z ptakami w wywiadzie lekarskim. Potwierdzeniem rozpoznania są testy serologiczne – do zdiagnozowania papuzicy wymagany jest co najmniej czterokrotny wzrost miana przeciwciał w odczynie wiązania dopełniacza między próbką z okresu zdrowienia względem próbki pobranej w fazie ostrej choroby.

Można także wykazać znaczący wzrost miana przeciwciał w pojedynczej próbce. Z racji faktu, że Chlamydia psittaci jest bakterią wewnątrzkomórkową, bezpośrednie wykrycie drobnoustroju jest bardzo trudne. Rzadko wykonywana jest hodowla komórkowa pobrana z materiału z dróg oddechowych. Pomocniczo można wykonać badanie RTG klatki piersiowej lub tomografię.

Najważniejsze znaczenie w diagnostyce ornitozy ma dobrze zebrany wywiad uwzględniający: zawód, hobby chorego, obecność zwierząt w domu i najbliższym otoczeniu. Potwierdzeniem choroby jest wyhodowanie Chlamydia psitacci z materiału z dróg oddechowych (plwociny) lub uzyskanie dodatniego miana przeciwciał we krwi. Wykonywane są także badania radiologiczne: RTG klatki piersiowej, czasem tomografia komputerowa (w tym tomografia komputerowa wysokiej rozdzielczości – HRCT).

Leczenie ornitozy – jaki antybiotyk?

Ornitoza to choroba bakteryjna, zatem wymaga leczenia antybiotykiem. Lekiem z wyboru u dorosłych pacjentów jest doksycyklina (antybiotyk z grupy tetracyklin). Lekiem II rzutu u dorosłych, a I rzutu u dzieci, są antybiotyki z grupy makrolidów. Ta choroba od ptaków wymaga także leczenia objawowego – leków przeciwbólowych, przeciwgorączkowych, przeciwkaszlowych (w męczącym, suchym kaszlu)

Leczenie ornitozy (w niektórych przypadkach) może być prowadzone w warunkach domowych, ale często wymaga leczenia szpitalnego. Bardzo ciężki stan chorego, niewydolność oddechowa, sepsa, są jednak wskazaniem do leczenia w oddziale intensywnej terapii.

Aby skutecznie leczyć chorobę przenoszoną przez gołębie i inne ptaki, konieczne jest wdrożenie antybiotykoterapii. Lekami z wyboru są tetracykliny (zwłaszcza doksocyklina), nie są stosowane antybiotyki beta laktamowe – nie przenikają one w głąb komórek. Z kolei papuzica u dzieci leczona jest makrolidami. Są to także leki drugiego rzutu dla dorosłych. Leczenie trwa zazwyczaj kilka tygodni, a w ciężkich przypadkach wymagana jest hospitalizacja.

Czytaj również: Szpitalne zapalenie płuc (SZP) – przyczyny, leczenie, rokowanie

Chlamydia psittaci u ludzi – jak zapobiegać?

Aby uchronić się przed zachorowaniem na tę chorobę odzwierzęcą, zaleca się m.in.: stosowanie odzieży ochronnej podczas kontaktów z ptactwem, czyszczenia ich klatek itp., dokładne mycie rąk, regularne i dokładne sprzątanie miejsc zanieczyszczonych odchodami oraz piórami ptaków. W celu zapobiegania zakażeniu ornitozą, konieczne jest zachowanie podstawowych zasad higieny w kontakcie z ptakami. Konieczne jest częste mycie rąk, utrzymywanie klatek w czystości, stosowanie rękawic i odzieży ochronnej.

Ponadto należy pamiętać o kupowaniu zwierząt ze sprawdzonych źródeł i szybkim reagowaniu w przypadku podejrzenia ornitozy u ptactwa. Dzieci, które posiadają w domu papużki czy kanarki powinny zostać uświadomione, że zwierząt nie powinno się całować.

W przypadku podejrzenia papuzicy u ptactwa, należy ograniczyć kontakt z chorymi osobnikami. W przypadku ptaków importowanych konieczne jest zachowanie okresu kwarantanny. Warto ponadto dbać o ogólną kondycję ptaka i jego odpowiednio zbilansowaną dietę – tak wzmocniony organizm jest mniej podatny na zakażenie.

Czytaj również: Chlamydioza – przyczyny, objawy, badanie, leczenie, powikłania chlamydii

Bibliografia

Mikrobiologia i choroby zakaźne, G. Vierella. Urban&Partner, 2000.

Diagnostyka bakteriologiczna, E. Szewczyk. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005.

Zagrożenie zoonozami od zwierząt towarzyszących. Część I. Wścieklizna, choroba ptasia, erlichioza, leptospiroza, kampylobakterioza, salmoneloza i listerioza. Życie Weterynaryjne 2013, 88(12).