Usunięcie jajników – wskazania, przebieg zabiegu, rekonwalescencja, rokowania

Usunięcie jajników – wskazania

Jajniki pełnią bardzo istotną rolę w organizmie kobiety, także ich usunięcie prowadzi do zaburzenia naturalnych mechanizmów regulujących pracę podstawowych układów, przede wszystkim hormonalnego oraz sercowo-naczyniowego. Łagodzenie objawów towarzyszących usunięciu jajników jest uzyskiwane poprzez stosowanie hormonalnej terapii zastępczej (podawania kobiecie hormonów, najczęściej w plastrach).

Co ciekawe, większość obustronnych usunięć jajników jest przeprowadzanych bez żadnego istotnego wskazania medycznego – przy okazji usuwania macicy.

Jednostronne usuwanie jajników najczęściej ma swoją przyczynę medyczną (endometrioza, guzy łagodne, zmiany zapalne, torbiele jajników). Najważniejszą zasadą jest ta, by operujący lekarz zawsze uważnie rozważył wskazania i możliwe działania niepożądane – co prawda profilaktyczne usunięcie jajników bez uzasadnienia medycznego wydłuża nieco życie kobiet, jednak w znaczący sposób pogarsza komfort życia.

To też może Cię zainteresować: Uderzenia gorąca w młodym wieku – przyczyny

Najczęstszymi wskazaniami do usunięcia jajników są:

• zwiększone ryzyko raka jajnika (szczególnie u kobiet, które są nosicielkami mutacji BRCA oraz u pacjentek z nawrotowymi torbielami jajników) – udowodniono, że profilaktyczne usunięcie jajników u kobiet z mutacją BRCA w 40 roku życia znacząco zmniejsza ryzyko śmierci, związane z pojawieniem się raka jajnika, ten rodzaj zabiegu często wykonuje się razem z prewencyjnym usunięciem piersi (mastektomią);
• endometrioza – w rzadkich przypadkach lekarz decyduje o usunięciu jajników z powodu rozsianej endometriozy poprzez wyeliminowanie regularnych cyklów miesięcznych; ogniska endometriozy przestają się rozprzestrzeniać po organizmie oraz następuje znaczne zmniejszenie odczuwalnego bólu;
• usunięcie torbieli – w zależności od wielkości torbieli jajnika przeprowadza się operację częściowego lub całkowitego usunięcia jajnika;
• wskazania onkologiczne – bezwzględnym wskazaniem do usunięcia jajników jest stwierdzenie w nim rozwiniętego raka.

Usunięcie jajników – przebieg zabiegu

Najczęstszym rodzajem usunięcia jajników jest małoinwazyjna laparotomia (wykonanie jedynie 3 nacięć i operacja przez specjalne instrumenty chirurgicznie). Znacznie rzadziej wykonuje się laparotomię (czyli klasyczną operację polegającą na rozcięciu brzucha).

Wyróżnia się kilka rodzajów usunięcia jajników. Należą do nich:

• Usunięcie całego jajnika lub usunięcie dwóch jajników – jest typowym zabiegiem wykonywanym przy rozpoznaniu cyst lub raka jajnika. Wiąże się z całkowitym zanikiem funkcji jajników oraz utratą płodności;
• Częściowe usunięcie jajników (owariotomia, częściowa ooforektomia) – oznacza ona interwencję chirurgiczną w obrębie jajnika, która jednak oszczędza przynajmniej część jajników. Ten rodzaj operacji pozwala na zachowanie płodności, jednakże stosunkowo często dochodzi do niewydolności jajników. Ten rodzaj zabiegu należy wykonywać, gdy tylko jest to możliwe – eliminuje się bowiem częściowo lub w całości ryzyko oraz objawy niepożądane, które towarzyszą zwykle pełnemu usunięciu tych narządów;
• Usunięcie jajników i jajowodów lub obustronne usunięcie jajników i jajowodów (salpingo-ooforektomia) – ten rodzaj zabiegu wykonuje się stosunkowo rzadko. Jednym ze wskazań może być ciąża ektopowa rozwijająca się w jajowodzie;
• Histerektomia całkowita z usunięciem jajników i jajowodów – jest najszerszą z operacji, która prowadzi do usunięcia jajników. Zgodnie ze składowymi nazwy, lekarz usuwa narząd rodny (macicę), jajniki oraz jajowody. Ten rodzaj operacji wykonuje się często z powodów onkologicznych.

Usunięcie jajników – postępowanie po zabiegu

Po usunięciu jajników wymagana jest (jak w przypadku większości operacji) rekonwalescencja. Ze względu na istotną rolę, jaką pełnią jajniki w organizmie, życie kobiety może ulec znacznej zmianie. Usunięcie jajników wywiera dalekosiężne działania niepożądane:

• zaburzenia płodności lub jej zanik – wraz z usunięciem jajników zanika ich podstawowa funkcja, czyli wydzielanie hormonów odpowiedzialnych za płodność oraz zgromadzony magazyn niedojrzałych komórek jajowych; kobieta po obustronnym usunięciu jajników nie jest w stanie zajść w ciążę;
• zaburzenia funkcji seksualnych – zwykle pogarsza się jakość i przyjemność płynąca z życia płciowego kobiety, osiąganie orgazmu jest znacznie utrudnione, może wystąpić obniżenie libido i suchość w pochwie;
• zaburzenia funkcji hormonalnych i przedwczesna menopauza – organizm kobiety nagle przestaje produkować estrogeny i progesteron, co może powodować bardzo nasilone objawy menopauzy (takie jak nagłe uderzenia gorąca do twarzy, zaburzenia nastroju, depresja), trwające aż do momentu osiągnięcia wieku, w którym mogłaby występować prawidłowa menopauza; istnieje możliwość łagodzenia tych symptomów hormonalną terapią zastępczą;
• ryzyko związane z zachorowaniem na choroby układu sercowo-naczyniowego – naukowcy stwierdzili, że po usunięciu jajników u kobiet siedmiokrotnie wzrasta ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, które nie może być łatwo zniwelowane przez hormonalną terapię zastępczą;
• osteoporoza – usunięcie jajników zwiększa ryzyko zachorowania na osteoporozę oraz występowania złamań kości; jajniki wytwarzają również testosteron, który ma wpływ na wzrost i gęstość tkanki kostnej; by zapobiegać tego rodzaju powikłaniom i ryzyku u kobiet młodszych niż 50 lat stosuje się hormonalną terapię zastępczą.

Usunięcie jajników – rokowanie

Ryzyko chirurgiczne związane z zabiegiem usunięcia jajników jest niskie – usunięcie jajników to operacja wewnątrzbrzuszna, która nie daje zbyt wielu powikłań pozabiegowych. Szansę na wystąpienie efektów ubocznych zwiększa szerszy zabieg – dodatkowe usunięcie przydatków lub macicy.

Rokowanie ogólne zależne jest od przyczyny usunięcia jajników (lepsze w schorzeniach łagodnych, znacznie gorsze w raku jajnika). Jeżeli była ona wykonywana z uzasadnionymi wskazaniami, to na pewno lekarz rozważył wszystkie „za” i „przeciw” kierując się wyłącznie dobrem pacjentki.