Jakie badania wykryją wirusa opryszczki? Kto powinien je wykonać?

Co to jest opryszczka?

Opryszczka to kontaktowa choroba zakaźna, która wywołana jest przez wirusa opryszczki pospolitej Herpes Simplex (HSV) . Wirus opryszczki dzieli się na klika typów. Dla człowieka największe znacznie mają obecnie HSV 1, HSV 2 oraz HSV 8. Ten pierwszy, odpowiedzialny za powstawanie opryszczki na ustach (tzw. zimno na ustach), związany jest także z wystąpieniem zmian skórnych o charakterze pęcherzyków w okolicy błony śluzowej jamy ustnej, twarzy, a także na tułowiu i kończynach. HSV 1 przekazywany jest poprzez bezpośredni kontakt skóry zdrowego człowieka z pacjentem z opryszczką.

HSV 2 odpowiada za występowanie opryszczki warg sromowych oraz pęcherzyków na skórze i błonie śluzowej okolic intymnych oraz na pośladkach, najczęściej do zakażenia dochodzi podczas stosunków płciowych. HSV 8 związany jest z występującym u człowieka mięsakiem Kaposiego.

Jak można zarazić się wirusem opryszczki?

Zarażenie wirusem opryszczki może rozwinąć się w odpowiedzi na bezpośredni kontakt z osobą zakażoną. Początkowo dochodzi do zaczerwienienia miejsca zakażenia. Może towarzyszyć swędzenie i pieczenie. Okres rozwoju choroby może trwać kilka dni. Następnie pojawiają się drobne, pogrupowane pęcherzyki wypełnione płynem – najpierw surowiczym, a następnie ropnym. Finalnie pęcherzyki ulegają zasuszeniu i znikają, nie pozostawiając blizny. Czasami może pojawić się pogorszenie stanu zdrowia, objawiające się wysoką gorączka oraz powiększeniem węzłów chłonnych.

Opryszczką zarażona jest bardzo duża liczba osób. U większości wirus opryszczki jest uśpiony w zwojach nerwowych. Obniżenie odporności, stany chorobowe lub stresowe mogą aktywować wirusa opryszczki do działania i spowodować wystąpienie nieprzyjemnych objawów choroby. Przebieg opryszczki może być krótkotrwały 10–14dni, ale często bywa on nawrotowy. Zmiany skórne zazwyczaj pojawiają się w tym samym miejscu. Osoba raz zarażona, będzie nosicielem HSV przez całe życie.

Jak wykryć wirusa opryszki? Jakie badania wykonać?

Opryszczkę można rozpoznać na podstawie objawów prezentowanych przez chorego. U pacjentów najczęściej występuje zgrupowana, pęcherzykowa wysypka o charakterze zapalnym na skórze. Z reguły widoczny jest szybki przebieg infekcji z towarzyszącym świądem lub pieczeniem. Najczęściej jest ona zlokalizowana na granicy skóry i błon śluzowych. Zmiany skórne pojawiają się dość często – mają tendencję do nawrotów.

Oprócz oceny wizualnej i wywiadu chorobowego lekarz może posłużyć się odpowiednimi badaniami w celu wykrycia opryszczki. Ważne jest, aby pozyskać materiał do badania, najczęściej jest nim płyn pochodzący z pęcherzyków lub wymaz z błony śluzowej okolicy pęcherzyków. Do najczęściej wykonywanych badań na opryszczkę należą:

• badania serologiczne – polegające na wykryciu swoistych przeciwciał przeciwko wirusowi opryszczki, anty – HSV 2 wskazują na przebycie opryszczki narządów płciowych, natomiast anty –HSV 1 mogą pojawić się przy opryszczce wargowej jak i miejsc intymnych. Badanie przydatne przy pierwotnym zakażeniu;
• test Tzancka – z pobranego materiału wykonuje się wymaz, który należy odpowiednio wybarwić, a następnie obserwuje się preparat w poszukiwaniu komórek olbrzymich z nieprawidłowym jądrem; badanie wymaga użycia mikroskopu; jest to skriningowe badanie cytologiczne z barwieniem Giemzy;
• badanie immunofluorescencyjne z użyciem przeciwciał monoklonalnych dla HSV1 i HSV2; ten rodzaj testu jest najszybszy i najskuteczniejszy;
• izolacja wirusa HSV w hodowli komórkowej – największą wartość diagnostyczną ma płyn uzyskany z pierwotnego pęcherzyka, w nawrotowych występuję już znacznie mniejsza ilość wirusów; badanie jest wskazane szczególnie w przebiegu opryszczki wywołanej HSV 2;
• wykrywanie DNA wirusa HSV metodą PCR – badanie cechuje się bardzo dużą czułością, jest stosowane w przypadku podejrzenia opryszczki noworodków, opryszczkowego zapalenia mózgu lub opon mózgowo-rdzeniowych; est to najszybsza metoda różnicująca typy HSV;
• badanie w mikroskopie elektronowym pozwalające wykryć wiriony wirusa opryszczki; zaletą jest uzyskanie wyników po kilku godzinach.

U kogo należy wykonywać badania na opryszczkę? Jakie są wskazania?

Badania na opryszczkę wykonuje się u pacjentów ze zmianami skórnymi narządów płciowych. Szczególnie w przypadku, kiedy występują bolesne pęcherze opryszczkowe. Badanie przydatne jest w celu różnicowania opryszczki z innymi chorobami zakaźnymi np. półpaścem, liszajcem pęcherzowym, pęcherzycą błon śluzowych, aftami lub nadżerkowym zapaleniem żołędzi.

Szczególnie niebezpieczna jest opryszczka w ciaży. Badanie w kierunku opryszczki należy wykonać u pacjentek w spodziewających się dziecka zwłaszcza przy opryszczki narządów płciowych. Aktywne zakażenie HSV podczas porodu może wywołać przeniesienie zakażenia na dziecko. Badaniu na opryszczkę należy poddać zarówno matkę jak i noworodka.

Innym wskazaniem do badań na opryszczkę jest podejrzenie zapalenia mózgu lub opon mózgowo-rdzeniowych o podłożu wirusowym.

Jak leczyć opryszczkę?

Niestety, na opryszczkę nie istnieje leczenie celowane – jak wspomniano, osoby zainfekowane wirusem pozostaja jego nosicielami do końca życia. Przy łagodnym przebiegu opryszczki stosuje się leczenie miejscowe: osuszające i odkażające – maści z antybiotykiem, pasty cynkowe. Zalecana jest również przeciwwirusowa maść na opryszczkę – jest to 5 proc. acyklovir.

Opryszczki o cięższym przebiegu leczy się poprzez stosowanie doustnego preparatu acykloviru lub silniejszego leku pencikloviru. Aby zapobiegać nawrotom opryszczki stosuje się lek immunomodulujący jakim jest izoprynozyna.

Wspomagająco może być również podawanie witaminy z grupy B – szczególnie B₁ i B₁₂ w zastrzykach domięśniowych.