Agranulocytoza – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie

Czym jest agranulocytoza?

Leukocyty (krwinki białe) są odpowiedzialne za utrzymanie odporności organizmu przeciwko wszelakiego rodzaju patogenom atakującym go takim jak bakterie, wirusy, grzyby itd. Ich norma poziom 4-10 tys. komórek/µl i są oznaczane symbolem WBC (ang. white blond count). Miejscem ich powstawania jest szpik kostny, śledziona, węzły chłonne i grasica (w szczególności u dzieci). Czas wzrostu leukocytu to około jeden tydzień. Leukocyty to też nie jeden rodzaj komórek, tylko duża pula różnych komórek, z których każda grupa ma inną budowę i odpowiada za co innego. Leukocyty dzielą się na:

• neutrofile (60-70% wszystkich leukocytów) – Stanowią największą grupę leukocytów i są produkowane w szpiku. Reagują za wszystkie najbardziej typowe infekcje. W tym celu mogą uwalniać wolne rodniki i inne substancje powodujące śmierć bakterii,
• eozynofile (2-4%),
• bazofile (0-1%),
• limfocyty (20-45%) – druga co do liczebności subpopulacja leukocytów. Ich główną funkcją jest synteza przeciwciał. Dojrzewają w węzłach chłonnych i grasicy. Oprócz wytwarzania przeciwciał mogą tez niszczyć wrogie komórki za pomocą substancji cytotoksycznych,
• monocyty (4-8%).

Neutrofile, eozynofile i bazofile łącznie są nazywane granulocytami. Obniżenie ich łącznego poziomu poniżej 500/µl określamy jako agranulocytozę. Natomiast przy obniżeniu poniżej 1500/µl mówimy o granulocytopenii. Ze względu na przeważający udział neutrofili w ogólnej liczbie granulocytów to ich obniżenie powoduje granulocytopenię lub agranulocytozę. Jak widać agranulocytoza nie oznacza zupełnego braku granulocytów. Ich tak znaczne obniżenie jest poważnym zagrożeniem dla zdrowia i życia człowieka, gdyż to granulocyty są jednymi z głównych odpowiedzialnych za utrzymanie odporności na zakażenia ludzkiego organizmu.

Agranulocytoza – objawy

Agranulocytoza może przebiegać bezobjawowo lub mogą pojawiać się tylko nieznaczne objawy takie jak:

• stany podgorączkowe,
• gorączka,
• bóle głowy,
• osłabienie,
• zmęczenie,
• rozchwianie emocjonalne,
• infekcje górnych dróg oddechowych z zapaleniem płuc włącznie.

Z agranulocytozą są też związane choroby przyzębia takie jak choroby dziąseł, krwawienie z dziąseł, owrzodzenia na błonie śluzowej jamy ustnej, cuchnący oddech z ust czy osteoporoza.

Agranulocytoza jest jednak przede wszystkim stanem bardzo dużej podatności ustroju człowieka na wszelakiego rodzaju zakażenia (bakteryjne, wirusowe, grzybicze, pasożytnicze). Często dochodzi do zakażeń patogenami w zwykłych warunkach nieszkodliwymi dla człowieka. jednak przy tak znacznym obniżeniu odporności również te organizmy stają się zagrożeniem dla ustroju człowieka. Zakażenia te prowadzą do trudnych do zwalczenia zapaleń płuc, układu moczowego, opon mózgowych, gorączek. W skrajnych stanach agranulocytoza prowadzi do sepsy (obecność drobnoustrojów we krwi) i ogólnoustrojowej reakcji zapalnej (z ang. Systemic Inflammatory Response Syndrome).

Czytaj również: Makrofagi – czym są i jaką funkcję pełnią?

Agranulocytoza – przyczyny

Najczęściej agranulocytoza jest spowodowana uszkodzeniem szpiku kostnego, różny jest jedynie mechanizm. W związku z wciąż narastającym użyciem leków w społeczeństwie, z których wiele ma niekorzystne działanie na szpik, najczęstszą przyczyną są agranulocytozy spowodowane lekami. Do leków najczęściej powodujących agranulocytozę należą:

• leki przeciwdrgawkowe i przeciwpsychotyczne (np. klozapina),
• leki stosowane w leczeniu nadczynności tarczycy (karbimazol, metizol, prorylotiouracyl),
• antybiotyki,
• leki cytostatyczne,
• niesteroidowe leki przeciwzapalne (indometacyna, naproksen, fenylbutazon, metamizol sodowy),
• leki przeciwpasożytnicze (mebendazol),
• przeciwdepresyjne (mirtazapina),
• interferony.

Niedawne doniesienia dowodzą też przypadków agranulocytozy po stosowaniu kokainy.

Przewidziana agranulocytoza pojawia się w przebiegu przeszczepienia komórek macierzystych. Dzieje się to w czasie, gdy zostaje zupełnie zniszczony szpik biorcy, a szpik dawcy jeszcze nie podjął pracy. Trwa z reguły kilka dni, w czasie których chory jest poddawany intensywnemu nadzorowi i wspomagany czynnikami wzrostu granulocytów.

Inną przyczyną agranulocytozy są toksyczne uszkodzenia szpiku w wyniku zatruć. Dzieje się tak w wyniku ekspozycji na różnego rodzaju toksyny (benzen i inne rozpuszczalniki organiczne, trinitrotoluen, środki owadobójcze i chwastobójcze) oraz metale ciężkie. Również narażenie na promieniowanie jonizujące jest czynnikiem mogącym wywołać agranulocytozę. Przyczyną agranulocytozy mogą być też infekcje wirusowe oraz zespoły limfo proliferacyjne takie jak zespoły mielodysplastyczne, włóknienie szpiku i białaczki.

Czytaj również: Zwłóknienie płuc – rodzaje, przyczyny, objawy, badania, leczenie, rokowania

Agranulocytoza – diagnostyka i leczenie

Żeby wykryć agranulocytozę wystarczy zwykła morfologia krwi wraz z jej rozmazem. Dalsza diagnostyka różnicowa wymaga ustalenia przyczyny agranulocytozy. Z reguły wykonuje się w tym celu trepanobiopsję szpiku .

Leczenie agranulocytozy zależy od jej przyczyny i nasilenia objawów u chorego. W przypadku bezobjawowej lub skąpo objawowej agranulocytozy wystarczy dobrze zdiagnozować jej przyczynę, usunąć ją i czekać na zregenerowanie się szpiku kostnego. W tym czasie trzeba w szczególny sposób monitorować pacjenta. Jeżeli przyczyną okaże się lek musi on zostać niezwłocznie odstawiony. Natomiast jeżeli przyczyną jest choroba podstawowa (np. zespół mielodysplastyczny) leczeniem będzie leczenie danej choroby. Czasami nie mamy żadnego leczenia przyczynowego, jedynie leczenie objawowe. Tak dzieje się w infekcjach wirusowych czy też po narażeniu na czynniki toksyczne. Agranulocytoza z reguły jest wskazaniem do hospitalizacji.

W przypadku agranulocytozy przebiegającej z objawami ogólnoustrojowymi. Jednym z podstawowych leków jest czynnik wzrostu koloni granulocytów (G-CSF – ang. Granulocyte colony-stimulating factor). Fizjologicznie w organizmie ludzkim wzrost granulocytów w szpiku podlega regulacji. Jednym z najsilniejszych czynników pobudzających je do wzrostu jest właśnie G-CSF. Zastosowanie sztucznego G-CSF (filgrastym) powoduje znacznie szybszą regeneracje i wzrost ilości granulocytów.

Oprócz leczenia czynnikami wzrostu czasami stosuje się przetoczenia koncentratów granulocytarnych. Koncentraty granulocytarne są to granulocyty otrzymane od jednego dawcy metodą aferezy, które zawierają też zanieczyszczenia w postaci innych krwinek (czerwonych i płytkowych). Są one jednak rzadko stosowane, jedynie w przypadku zagrażających życiu agranulocytoz z zakażeniami bakteryjnymi lub grzybiczymi. Często jednak występują powikłania poprzetoczeniowe i późno występujące uczulenia.

W przypadku infekcji stosuje się silne antybiotyki o szerokim spektrum działania takie jak penicyliny o szerokim spektrum, cefalosporyny, karbapenemy.

Czytaj również: Chelatacja – co to jest, na czym polega? Efekty i skutki uboczne