Pojawia się po wysiłku fizycznym lub w wyniku zapalenia oskrzeli. Może prowadzić do śmierci
Układ oddechowy człowieka obejmuje górne i dolne drogi oddechowe, a także płuca. Poszczególne narządy składające się na ten układ umożliwiają niezbędną wymianę gazową w organizmie – dzięki nim do wszystkich komórek zostaje dostarczony tlen, a wydalane są zbędne gazy, takie jak dwutlenek węgla. Na górne drogi oddechowe składają się jama nosowa oraz gardło, natomiast dolne drogi oddechowe tworzą: krtań, tchawica i oskrzela. Zupełnie osobnym elementem układu są płuca, w których zachodzi właściwa wymiana gazów.
Człowiek, podobnie jak inne ssaki, posiada płuca parzyste. Zanim jednak powietrze do nich trafia, musi przejść przez oskrzela, które znajdują się pomiędzy tchawicą a oskrzelikami (miejsce, w którym oskrzela łączą się z płucami określane jest jako wnęka płuca). Oskrzela wyściełane są błoną śluzową, dzięki której możliwe jest przemieszczanie się śluzu – zarówno w zdrowym organizmie, jak i podczas różnych jego infekcji. Oskrzela są wyposażone w mięśnie gładkie (ich nieprawidłowe skurcze odpowiadają za ataki astmy oskrzelowej (określanej też jako dychawica oskrzelowa). Narząd ten połączony jest z oskrzelikami, a te z kolei – z pęcherzykami płucnymi, w których zachodzi ostateczna wymiana gazowa. Oskrzela dzieli się na prawe (krótsze, o długości około 2–3 cm, przebiegające niemal pionowo – to właśnie do niego najczęściej trafia ciało obce, powodując krztuszenie) oraz lewe (dłuższe, mające mniej więcej 5 cm). Cały ten układ, ze względu na swój specyficzny, rozgałęziający się kształt, określany jest jako drzewo oskrzelowe.
Na parzyste płuca ssaków składa się płuco prawe oraz płuco lewe, umiejscowione w klatce piersiowej. Płuco prawe i płuco lewe różnią się od siebie liczbą płatów, z których są zbudowane. Płuco prawe posiada 3 płaty, natomiast lewe – 2 (ze względu na umiejscowienie mięśnia sercowego). Do wnęk obu płuc dochodzą wejścia tętnic płucnych, a odchodzą ujścia żył płucnych, a także wejścia oskrzeli. Płuca otacza opłucna oraz jama opłucnowa.
Opłucna ułatwia płucom poruszanie się w trakcie oddychania i ma postać ciągle zwilżonej błony. Z jednej strony chroni ten narząd, a z drugiej zapewnia jego elastyczność. Ze względu na umiejscowienie dzieli się ją na dwa rodzaje – opłucną trzewną (określaną również jako opłucna płucna) oraz opłucną ścienną. Opłucna płucna leży najbliżej płuca, natomiast opłucna ścienna styka się z przeponą i śródpiersiem. Jama opłucnowa z kolei znajduje się pomiędzy wymienionymi wyżej warstwami opłucnej. Jej zadaniem jest zmniejszanie tarcia pomiędzy nimi – w jamie znajduje się bowiem odrobina płynu surowiczego, który skutecznie wspomaga realizację tej funkcji. Jama opłucnowa to część organizmu, do którego nie może dostać się powietrze atmosferyczne, ponieważ grozi to wystąpieniem niebezpiecznej dla życia człowieka choroby – odmy płucnej.
Choroby płuc, a także choroby układu oddechowego mogą wynikać z różnych przyczyn i dotykać osób niemal w każdym wieku. Do objawów, które powinny zwrócić uwagę chorego oraz skłonić go do zgłoszenia się do specjalisty i wykonania RTG płuc oraz innych badań kontrolnych, należą m.in.: duszność, przyspieszony oddech, kaszel, plwocina.
Jedną z najpowszechniejszych chorób płuc jest zapalenie płuc, które występuje w przypadku pojawienia się stanu zapalnego pęcherzyków płucnych. Duszności, utrzymująca się gorączka, a także ostry kaszel są pierwszymi symptomami tego schorzenia. Zapalenie płuc u dziecka daje podobne objawy jak zapalenie płuc u dorosłych. Chorobę leczy się antybiotykiem, tak jak w przypadku szpitalnego zapalenia płuc oraz grypowego zapalenia płuc, które jest powikłaniem nieleczonej lub źle zdiagnozowanej grypy. Najniebezpieczniejsza odmiana tego schorzenia to śródmiąższowe zapalenie płuc, które daje podobne objawy do klasycznej choroby, ale może spowodować znaczne ubytki w tkance płuc lub jej zwłóknienie.
Inną jednostką chorobową, która również jest dość rozpowszechniona (zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym) jest zapalenie oskrzeli (określane też jako nieżyt oskrzeli). Jego objawy są podobne do symptomów zapalenia płuc. Zapalenie oskrzeli u dzieci oraz u dorosłych daje symptomy bardzo podobne do tych, które wskazują na zapalenie płuc i dotyczą nabłonka oddechowego ulegającego podczas choroby przekrwieniu. Objawy warto jednak obserwować, zwłaszcza u dzieci oraz osób z obciążeniami genetycznymi w kierunku astmy bądź narażonych na drażniące działanie czynników zewnętrznych. Może się bowiem okazać, że choroba, na którą cierpi pacjent, to dychawica oskrzelowa (astma) bądź zapalenie oskrzelików.
Kolejne, częste choroby powiązane z układem oddechowym człowieka to nowotwory. Rak płuca i rak oskrzela powodują najwięcej zgonów spośród wszystkich nowotworów, dlatego warto kontrolować stan dolnych i górnych dróg oddechowych regularnie – zwłaszcza, jeśli pacjent znajduje się w grupie ryzyka. Niebezpiecznym schorzeniem jest również przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), która polega na stopniowym ograniczaniu dopływu powietrza do płuc, co powodowane jest sukcesywnym zwężaniem się światła oskrzeli. Chorują na nią głównie długoletni palacze tytoniu. Innymi jednostkami chorobowymi, które dotykają układ oddechowy, są sarkoidoza płuc (polegająca na powstawaniu ziarniniaków – zmian zapalnych w płucach) oraz gruźlica – choroba zakaźna, której objawy to przede wszystkim mokry, uciążliwy kaszel czy krwioplucie.
156
