Życie po zawale serca nie ogranicza się do przyjmowania leków. Powrót do zdrowia zależy od wielu czynników
Rekonwalescencja po zawale serca wymaga większego zwrócenia uwagi na styl życia. Powrót do zdrowia krok po kroku
Zawał serca oznacza martwicę komórek mięśnia sercowego wywołaną ich niedokrwieniem. Do śmierci komórek dochodzi w wyniku „zatkania” lub zwężenia światła tętnicy wieńcowej, która w fizjologicznych warunkach doprowadza do serca krew, a wraz z nią tlen oraz substancje odżywcze. Potocznie zawał mięśnia sercowego określany jest jako atak serca.
Najczęstszą przyczyną zawału serca jest choroba wieńcowa, czyli miażdżyca naczyń wieńcowych. Jest to choroba, której istotą jest powstawanie w świetle naczyń tzw. blaszek miażdżycowych – płytek zbudowanych głównie z cholesterolu. Obecność blaszek miażdżycowych prowadzi do zwężenia naczynia. Zawał powstaje najczęściej jako wynik pęknięcia blaszki miażdżycowej, tworzenia się w miejscu pęknięcia zakrzepu, a w konsekwencji zablokowania przepływu krwi do komórek mięśnia sercowego. Choroba niedokrwienna serca może manifestować się również jako stabilna bądź niestabilna dławica piersiowa.
Czynniki zwiększające ryzyko zawału mięśnia sercowego to: nadciśnienie tętnicze, wysoki cholesterol LDL, niskie stężenie cholesterolu HDL, wysoki poziom triglicerydów, cukrzyca lub podwyższony poziom glukozy we krwi, nadwaga, palenie papierosów, mała aktywność fizyczna. Ryzyko rozwoju choroby niedokrwiennej serca, w tym zawału, wzrasta z wiekiem, zwłaszcza powyżej 45 lat u kobiet i 55 lat u mężczyzn, a także u osób, u których występowały choroby układu sercowo-naczyniowego w rodzinie.
Zawał serca jest groźną chorobą, a zwłoka w udzieleniu choremu pomocy może skutkować nawet zgonem, dlatego ważna jest właściwa pierwsza pomoc przy zawale oraz poznanie objawów, które mogą sugerować zawał mięśnia sercowego. Objawy zawału serca to:
Co ważne, objawy zawału u osób starszych mogą być mniej nasilone, zdarza się – zwłaszcza u osób chorych na cukrzycę – że ból klatki piersiowej w ogóle nie występuje. Zawał serca u kobiet występuje nieco rzadziej niż u mężczyzn, może on mieć jednak równie groźne skutki. Poważnym powikłaniem zawału może być wstrząs kardiogenny.
Podstawowe znaczenie w rozpoznaniu zawału mięśnia sercowego mają badanie elektrokardiograficzne (EKG), badania biochemiczne krwi, echokardiografia serca oraz koronarografia. W badaniach krwi ocenia się obecność tzw. markerów martwicy mięśnia sercowego – jednym z najczęściej używanych jest troponina sercowa. O wystąpieniu zawału mięśnia sercowego świadczy stężenie tego markera przekraczające górną wartość odcięcia wraz z charakterystycznym wynikiem innych badań oraz wystąpieniem objawów klinicznych. W badaniu EKG najbardziej typowym objawem zawału jest uniesienie odcinka ST (zawał z uniesieniem ST). Ten objaw w wielu przypadkach jednak nie występuje (zawał bez uniesienia ST).
Leczenie zawału mięśnia sercowego powinno być prowadzone na oddziale intensywnej opieki kardiologicznej. W większości przypadków oparte jest o tzw. inwazyjne leczenie reperfuzyjne. W jego skład wchodzi PCI / PTCA (angioplastyka tętnic wieńcowych z wszczepieniem stentu) lub CABG ( pomostowanie aortalno-wieńcowe, popularne by-passy).
Zabieg PCI polega na wprowadzeniu do zwężonego naczynia wieńcowego serca cewnika zakończonego balonikiem. Stopniowe napełnianie balonika skutkuje poszerzeniem zwężonego naczynia. Następnie miejsce poszerzenia wzmacnia się – najczęściej zakładając stent, czyli układ drucików przypominających maleńką „sprężynkę”, utrzymujący ściany naczynia i zapobiegający jego ponownemu zwężeniu się. Zabieg CABG (by-passy) polega natomiast na wytworzeniu pewnego rodzaju pomostów naczyniowych, których zadaniem jest ominięcie miejsca zwężenia i doprowadzenie krwi do niedokrwionej części serca. Do tego celu najczęściej wykorzystywane jest naczynie własne chorego, np. żyła odpiszczelowa czy tętnica piersiowa wewnętrzna. Rzadziej w leczeniu zawału serca stosuje się leczenie fibrynolityczne, polegające na zastosowaniu leków umożliwiających rozpuszczenie zakrzepu.
Jak zapobiec zawałowi serca? W związku z tym, że znane są czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, profilaktyka polega głównie na ich eliminacji. Ważne, aby była ona przeprowadzona w sposób długoterminowy. Duże znaczenie ma przestrzeganie zasad zdrowego odżywiania, które korzystnie wpływa na stężenie cholesterolu we krwi. Wskazana jest także odpowiednia aktywność fizyczna – co najmniej 30 minut przez 5 dni w tygodniu. U osób otyłych zmniejszeniem ryzyka wystąpienia zawału serca skutkuje utrata masy ciała. Ważne, aby utrzymać BMI (wskaźnik masy ciała) w zakresie 20–25, a obwód brzucha nie powinien przekraczać 102 cm u mężczyzn i 88 cm u kobiet. Osoby chore na cukrzycę powinny szczególną uwagę przyłożyć do utrzymania odpowiedniego stężenia cukru we krwi. Także zaprzestanie palenia papierosów wpływa korzystnie, zmniejszając ryzyko zawału mięśnia sercowego.
Jeśli występuje arytmia, czyli zaburzenia rytmu serca, lub kardiomiopatia, należy zadbać o właściwą kontrolę tych chorób. Szczególnie ważne jest też przestrzeganie odpowiedniej profilaktyki przez osoby po zawale, ponieważ istnieje u nich ryzyko ponownego wystąpienia tej choroby. Przez pierwszy miesiąc po zawale należy prowadzić spokojny, oszczędzający tryb życia. Najbardziej korzystna dieta po zawale to dieta śródziemnomorska oparta m.in. na spożywaniu dużej ilości ryb morskich. Należy ograniczać spożycie tłuszczów roślinnych (np. smalec), oraz zadbać o odpowiednią kontrolę poziomu cukru we krwi oraz ciśnienia. Jeśli nie występują przeciwwskazania, pacjent po zawale powinien do końca życia przyjmować leki poprawiające rokowanie i zwiększające przeżycie, takie jak kwas acetylosalicylowy, statynę, B-bloker, bloker konwertazy.
433
