Które badania pozwolą potwierdzić problemy z tarczycą?
Ten niewielki gruczoł dokrewny, zwany również gruczołem tarczowym, położony jest w przedniej części szyi. Hormony wydzielane przez tarczycę regulują procesy metaboliczne niemal wszystkich komórek organizmu ludzkiego, dlatego warto znać objawy mogące wskazywać na niewłaściwe funkcjonowanie tarczycy. Warto też zadbać w takiej sytuacji o jej prawidłowe działanie. Jakie wykonać badania? Jakie choroby związane z tarczycą występują najczęściej i wreszcie – jak ją badać i leczyć?
Miejsce, gdzie się znajduje tarczyca, położone jest w przedniej części szyi i przylega po obu stronach do tchawicy. Tarczyca zbudowana jest z dwóch niewielkich płatów połączonych cieśnią. Jej waga waha się w zależności od różnych czynników (faza cyklu menstruacyjnego, ciąża, narząd powiększony w wyniku chorób itp.) i wynosi 20–60 gramów. Miąższ zdrowej tarczycy jest jednorodny, zbudowany z pęcherzyków wypełnionych koloidem i służy do produkcji hormonów:
Praca tarczycy jest silnie powiązana z przysadką mózgową. Działanie obydwu narządów odbywa się na zasadzie pętli ujemnego sprzężenia zwrotnego, która utrzymuje poziomy hormonów w normie.
Stan tarczycy, w którym wszystkie poziomy hormonów znajdują się w normie nazywamy eutyreozą.
Chora tarczyca w przypadku większości chorób nie boli (jedynie choroba de Quervaina charakteryzuje się silnym bólem tarczycy). Daje jednak szereg objawów, które świadczą o zachwianiu równowagi hormonalnej i niewłaściwym funkcjonowaniu organu. Biorąc pod uwagę fakt, że hormony tarczycy wpływają na funkcjonowanie niemal całego organizmu, objawy często mylone są z innymi dolegliwościami związanymi np. z niewłaściwym trybem życia, depresją i innymi zaburzeniami.
Do tych najbardziej charakterystycznych należą:
Powyższe objawy nie są wystarczające do stwierdzenia którejkolwiek z chorób tarczycy. Jedynie wywiad lekarski i badania laboratoryjne są w stanie potwierdzić bądź wykluczyć podejrzenie choroby.
Kilka podstawowych badań może dać pełen obraz stanu, w jakim znajduje się w danej chwili tarczyca.
o Przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej a-TPO/anty-TPO – najczęściej wysoki poziom tych przeciwciał potwierdza istnienie przewlekłego zapalenia tarczycy typu Hashimoto.
o Przeciwciała przeciwko receptorowi TSH (TRAb, TSHR-Ab, anty-TSHR) – podwyższony poziom tych przeciwciał potwierdza zapalenie tarczycy typu Gravesa-Basedowa.
o Przeciwciała przeciwko antyglobulinie aTG, anty-TG – badanie potwierdzające dowolne schorzenie tarczycy. Samo badanie nie jest do końca miarodajne, ponieważ podwyższone miano tych przeciwciał występuje również u 10 proc. zdrowych osób.
Wiele chorób tarczycy cechuje się podobnymi objawami i wiąże z trwałą lub czasową nadczynnością lub niedoczynnością tarczycy. Zazwyczaj u podstaw choroby leży nieprawidłowa produkcja hormonów, stany zapalne gruczołu, rzadziej – wady anatomiczne w budowie tarczycy czy infekcje wirusowe.
o choroba Gravesa-Basedowa – autoimmunologiczna choroba, w której niekiedy występuje również niedoczynność. Częstym jej objawem jest chudnięcie, zaburzenia pracy serca, nadpobudliwość ruchowa, agresja. U pewnego odsetka chorych (10–30%) występuje również wytrzeszcz oczu, zwany oftalmopatią tarczycową;
o gruczolaki (guzki) tarczycy – kiedy guzki znajdujące się w tarczycy ulegają nadmiernemu rozrostowi, mogą wywołać nadprodukcję hormonów i nadczynność tarczycy;
o choroba de Quervaina (podostre zapalenie tarczycy) – choroba o niepoznanej do końca przyczynie, choć o jej wywoływanie podejrzewane są wirusy świnki, grypy czy EBV (Epsteina–Barr), ale również czynniki genetyczne.
o zapalenie tarczycy typu Hashimoto – choroba o nieznanej przyczynie, choć zazwyczaj wskazuje się na czynniki genetyczne, stres, brak ruchu, niewłaściwą dietę. Przewlekłe zapalenie tarczycy typu Hashimoto polega na stopniowym niszczeniu tkanki tarczycy, w wyniku nieprawidłowo działającego układu immunologicznego (objawem zazwyczaj jest wzrost masy ciała, sucha skóra, wypadanie włosów, apatia, senność, obrzęki, dolegliwości kardiologiczne). Chorobę leczy się objawowo, podając syntetyczną lewotyroksynę normalizującą poziom hormonów;
o stan po usunięciu tarczycy;
o choroby przysadki mózgowej.
177
