Otoskleroza – przyczyny, objawy, badania, leczenie, operacja
Zapalenie ucha to wyjątkowo częsta choroba, szczególnie w niektórych grupach wiekowych. Problem jest spotykany zwłaszcza u najmłodszych – szacuje się, że nawet aż ¾ dzieci przed ukończeniem 3. roku życia przebywa przynajmniej raz zapalenie ucha środkowego. Ludzkie ucho składa się z trzech części: wyróżnia się ucho zewnętrzne, środkowe oraz wewnętrzne. Podobnie jest z zapaleniami uszu, ich również wymienia się trzy rodzaje: u pacjentów rozwijać się może zapalenie ucha zewnętrznego, ale i środkowego oraz zapalenie ucha wewnętrznego (potocznie nazywane zapaleniem błędnika).
Wśród przyczyn zapaleń ucha wymienia się przede wszystkim zakażenia bakteryjne – do choroby doprowadzić może infekcja takimi patogenami, jak m.in. S. pneumoniae, M. catarrhalis czy H. influenzae. Kiedy za wystąpienie schorzenia odpowiadają bakterie, zapalenie ucha określa się często jako ropne. Często spotykane bywają jednak również i zapalenia ucha o etiologii wirusowej, poza nimi do choroby mogą doprowadzić również infekcje grzybicze.
Wymienia się kilka różnych czynników, które zwiększają ryzyko zapalenia ucha. Problem najczęściej rozpoznawany jest u dzieci, ponieważ sprzyjają mu odrębności budowy anatomicznej ucha u najmłodszych pacjentów. Otóż jeden z elementów ucha, którym jest trąbka Eustachiusza, u dzieci jest szersza i krótsza, a do tego przebiega poziomo i jej ujście jest stale otwarte. Taka budowa tej struktury sprawia, że różnorodne patogeny – zarówno bakterie, jak i wirusy – mogą łatwiej przedostawać się z gardła właśnie do trąbki i prowadzić do rozwinięcia się infekcji. Poza anatomią, czynnikiem predysponującym do zapalenia ucha u dziecka jest niewykształcony jeszcze w pełni układ odpornościowy. Innymi czynnikami zwiększającymi zagrożenie infekcją ucha są narażenie na dym tytoniowy (zarówno czynne, jak i bierne palenie), częste moczenie uszu (szczególnie, jeżeli po narażeniu na kontakt z wodą nie są one osuszane), a także niewłaściwe czyszczenie uszu (mowa tutaj chociażby o uszkodzeniach, które mogą wystąpić w związku z używaniem patyczków kosmetycznych – nie powinny być one w ogóle stosowane do czyszczenia uszu).
Objawy zapalenia ucha zależą zarówno od konkretnego rodzaju choroby, który wystąpił u pacjenta, jak i od jego wieku. Najłatwiej rozpoznać chorobę u dorosłych – oni skarżą się na typowe objawy schorzenia, którymi zazwyczaj są ostry ból ucha, wyciek z ucha (pacjent mógł zauważyć, że wycieka mu ropa z ucha), a także niedosłuch lub odwrotnie – szumy uszne. Zdecydowanie inaczej bywa u dziecka – kilkulatek jest oczywiście w stanie powiedzieć, że boli go ucho; skarżyć się na taki problem raczej nie będzie niemowlę – a przecież zapalenie ucha u niemowlaka również może się rozwinąć. U najmłodszych dzieci z zakażeniem ucha dominować mogą inne objawy, takie jak np. rozdrażnienie, płaczliwość czy wyjątkowy niepokój maluszka. Istotne jest także stwierdzenie, czy malec doświadcza jakichś objawów ogólnych, charakterystycznych dla różnych infekcji. Przykładowo wysoka gorączka może sugerować, że za wystąpienie u niego zapalenia ucha odpowiedzialne są bakterie.
Rozpoznanie zapalenia ucha zwykle stawiane jest – zwłaszcza u osób dorosłych – tylko na podstawie zgłaszanych przez pacjenta dolegliwości. Jednak poza zebraniem wywiadu lekarz nierzadko przeprowadza badanie otoskopowe, czyli wziernikowanie wnętrza ucha. W trakcie badania możliwe jest chociażby zaobserwowanie nieprawidłowości dotyczących błony bębenkowej.
Właściwe postawienie diagnozy przy zapaleniu ucha jest ważne, ponieważ choroba może – chociaż rzadko – doprowadzić do bardzo groźnych powikłań. Wśród nich wymienia się zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie wyrostka sutkowatego, ropień mózgu czy zapalenie błędnika oraz porażenie nerwu twarzowego. Możliwe jest i to, że po przebyciu choroby pacjent będzie miał niedosłuch, a w najgorszym wypadku po zapaleniu dojść może nawet do całkowitej głuchoty.
W leczeniu zapalenia ucha początkowo wykorzystuje się metody, które mają za zadanie doprowadzić do złagodzenia objawów, np. bólu ucha czy gorączki. W tym celu chorym zalecane są głównie leki działające przeciwzapalnie i przeciwgorączkowo, takie jak np. niesteroidowy lek przeciwzapalny – ibuprofen. Poza nim ulgę przynosić może zażywanie paracetamolu. Z domowych sposobów na zapalenie ucha – które mogą jednak być postępowaniem wspomagającym, a nie podstawowym – wspomnieć można o aplikowaniu ciepłych okładów w okolice chorego ucha. Postępowanie objawowe może doprowadzić do ustąpienia przykrych dolegliwości. Jeżeli jednak nie przynosi ono poprawy lub gdy chory zmaga się z objawami sugerującymi zakażenie bakteryjne (np. ropną wydzieliną z ucha), konieczne może być wdrożenie leczenia przyczynowego, którym jest stosowanie antybiotyku na zapalenie ucha.
Większość przypadków zapaleń ucha ustępuje w dość krótkim czasie – przy infekcjach wirusowych objawy mogą przemijać nawet w ciągu kilkudziesięciu godzin, a w zakażeniach bakteryjnych choroba może ustępować po przebyciu antybiotykoterapii. Zapalenie ucha może jednak doprowadzać do groźnych powikłań, dlatego warto zapobiegać wystąpieniu choroby. Osoby, które często korzystają z basenu, powinny pamiętać, aby po kąpieli zawsze dokładnie osuszyć małżowinę uszną.
Aby zapobiegać zapaleniom ucha, należy także w odpowiedni sposób dbać o higienę tych części ciała. Nadmiar woskowiny w uchu powinno się usuwać przy użyciu wody, skorzystać można również ze specjalnych preparatów do czyszczenia uszu. Korzystanie z patyczków higienicznych bywa kuszące, aczkolwiek laryngolodzy zdecydowanie odradzają czyszczenie nimi uszu. Aby więc zmniejszyć ryzyko zapalenia ucha, powinno się czyścić uszy innymi sposobami (w aptece dostępne są spray'e do uszu z naturalnymi olejami do usuwania woskowiny), a jeżeli pacjent ma wrażenie, że w jego uchu zalega duża ilość woskowiny, to powinien udać się do lekarza. Usuwanie jej na własną rękę może być groźne, tymczasem lekarz – w razie zaistnienie takiej konieczności – może usunąć woskowinę w bezpieczniejszy sposób, przeprowadzając płukanie ucha.
65
